Gruwelijke terechtstellingen, wraak, ziektes, roofpartijen, oorlog… Dagboek van Augustijn van Ivan Vanherpe leest als een seizoen van Game of Thrones. Hoofdfiguur Augustijn van Hernighem beschrijft hoe zijn stad Ieper steeds meer lijdt onder de Beeldenstorm en Geuzenoorlog van de 16de eeuw.
Ivan Vanherpe is met ‘Dagboek van Augustijn’ niet aan zijn proefstuk toe. De turf van meer dan 700 pagina’s is al het achtste boek in zijn reeks ‘De Kronieken van de Westhoek’. Terwijl zijn eerdere boeken pure geschiedschrijving zijn, pakte Ivan het deze keer anders aan. “Mijn hoofdfiguur is Augustijn van Hernighem, een Ieperse burger die tussen 1562 en 1595 de gebeurtenissen in en rond Ieper noteert. Ik heb geprobeerd om zijn oude teksten te transformeren in een actuele taal. Tussen de tekstlijnen door geeft Augustijn inzicht in zijn eigen gedachtewereld waardoor het erop lijkt dat de lezer zelf door het Ieper van de 16de eeuw zwerft. Terwijl de gebeurtenissen die hij beschrijft allemaal echt voorgevallen zijn, is de denkwereld van mijn hoofdpersonage zuivere fictie.”
Grof geweld
Het resultaat is een meeslepend relaas dat een ontluisterend beeld geeft over de gang van zaken in het 16de-eeuwse Ieper. “Tussen 1562 en 1566 beginnen de eerste preken over het nieuw geloof. Zeer tegen de zin van de katholieke autoriteiten die niets moet hebben van het opduikende calvinisme. Aanvankelijk gebeurt dat nog in sermoenen en optochten. Tot de groeiende overtuiging ontspoort in een golf van geweld. De lokale overheid reageert eveneens met grof geweld. De getuigenissen van Augustijn over de gruwelijke terechtstellingen op de Grote Markt van Ieper gaan door merg en been.”
Ivan beschrijft minutieus hoe de geuzen Westhoekpriesters vermoordden, Oostendenaars met roofovervallen de streek onveilig maakten, Spaanse soldaten in het zog van de hertog van Alva de scepter zwaaien in Ieper, maar later moeten vluchten voor de calvinisten, die op hun beurt wraak namen op de katholieken, hoe de pest zijn intrede doet in de stad, de belegering door Alexander Farnese…
“Gaandeweg het schrijfproces ben ik het belang van zijn handschriften gaan beseffen”, zegt Ivan. “Dankzij Augustijn van Hernighem heb ik een nauwkeurig beeld opgevangen hoe het was om te leven in die 16de eeuw. Het wel en wee van de bewoners van West-Vlaanderen, genoteerd over een periode van drieëndertig jaar is zonder meer verhelderend. Dit is ook wat ik wil: de geschiedenis van de Westhoek meemaken en meebeleven alsof die nu aan het gebeuren is.”
Gebrek aan hoop
“Het geduld van Augustijn om drie decennia lang trouw de gebeurtenissen van zijn tijd neer te schrijven verdient grote achting en respect. Wat me het meest bijblijft is vooral het aanslepen van de oorlog, de onzekerheid, het gebrek aan veiligheid in deze armetierige eeuw uit onze streekgeschiedenis. Meer nog dan de barbaarse toestanden blijft vooral de uitzichtloosheid en het totaal gebrek aan hoop op betere tijden voor mij het meest kwalijke aspect van zijn kronieken. Augustijn blijft er vrij stoïcijns bij maar tussen de regels proef je voortdurend dat gebrek aan toekomst.”
“Opvallend is hoe de schrijver zo gedetailleerd op de hoogte was van de oorlog”
“Opvallend is hoe de schrijver zo gedetailleerd op de hoogte was van de oorlog. Telkens opnieuw heb ik zijn beweringen in mijn hedendaagse bronnen op hun waarheidsgehalte gecontroleerd. Op enkele kleine uitzonderingen na heeft Augustijn het altijd bij het rechte eind gehad. Hoe kon hij het allemaal weten? Hij moet ongetwijfeld in relatie gestaan hebben met leidinggevende figuren die heel goed op de hoogte waren van de politieke ontwikkelingen in de Nederlanden en daarbuiten.”
Zes uur per dag
Ivan heeft ondertussen al acht kronieken op zijn palmares, maar hij steekt niet onder stoelen of banken dat dit ‘Dagboek van Augustijn’ veruit zijn beste werk is. “Een van mijn grootste problemen nu is dat ik niet weet of ik het nog beter kan doen dan dit dagboek van Augustijn. Ik ben er een jaar mee bezig geweest, zowat vijf à zes uur per dag. Dat was zonder pauze, want eenmaal je stopt, is het moeilijk om de draad weer op te pikken. Vandaar dat ik het moeilijk had om Augustijn weer los te laten wanneer ik klaar was. Precies alsof ik een jaar lang een vriend in huis had van wie ik afscheid moest nemen. Dat ging niet. Ik heb maanden nadat ik klaar nog iedere dag het boek vastgepakt en beginnen lezen. Ik heb echt moeten afkicken van die vent.”
“Dankzij Augustijn heb ik een beeld opgevangen hoe het was om te leven in de 16de eeuw”
Niettemin blijft Ivan niet op zijn lauweren rusten. Hij is ondertussen alweer bezig met drie nieuwe projecten. “De Kroniek van Brugge, waarvan ik al een 400 pagina’s heb geschreven, de Ieperse Histories, een handschrift van een zekere Lodewijk Boeteman die gaan tot 1690, en onlangs ben ik begonnen met drie geschiedkundige boeken van 1641, ‘l Histoire de France avant Clovis’. Ik heb een gigantische interesse in de periode tussen de Romeinen en Karel De Grote. Dat is een project dat me wel enorm boeit en waar ik nog een tijdje zoet mee ben.” (Tom Gheeraert)
In de voetsporen van Augustijn
De educatieve dienst van het Yper Museum heeft een nieuwe stadswandeling uitgewerkt op basis van ‘Dagboek van Augustijn’. De wandeling is gericht op leerlingen van de middelbare graad. “Bij de wandeling van Augustijn gaan de scholieren ook het Yper Museum in”, zegt Wouter Sinaeve van Yper Museum. ” Heel wat facetten die in het boek aan bod komen, vind je in het museum terug. Denk maar aan de pest, de armenzorg met het schilderij van Nazareth, het bisdom Ieper…”
“De streek is nog bezaaid met herinneringen aan die tijd van Augustijn. Aan de Zwarte Molen waar priesters vermoord zijn staat nog een kruis”, zegt Ivan Vanherpe. “Er wordt heel veel gesproken van de Tempelpoort. Dat is nu waar de Tempelstraat begint.”
“Er is ook een spelelement aan verbonden”, pikt Wouter Sinaeve in. “Bij het begin van de wandeling moeten ze een kaart trekken uit een kaartspel. Ofwel zijn ze een poorter, een buitenpoorter, katholiek, calvinist, arm of rijk… Bij de haltes kunnen ze dan achterhalen of hun personage geluk of ongeluk heeft. Redt jouw personage het niet, dan krijg je een rode stip op je hand en verlies je een leven. Zo maken we duidelijk dat je overlevingskansen grotendeels afhingen van geluk of ongeluk.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier