Ineke Steevens: “Ik zal in de visserij altijd een buitenstaander blijven”

Ze hunkert niet naar de zee, maar ze zou toch niet zonder kunnen. Het loopt als een rode draad door haar leven. Ineke Steevens is sinds 2016 directeur van het NAVIGO- Nationaal Visserijmuseum in Oostduinkerke. “Als je ziet met welke oerkrachten vissers geconfronteerd werden, begrijp je pas waarom zij zo gelovig waren.”

Terwijl de foto’s worden genomen, kijkt Ineke Steevens naar de Mercator. De laatste keer dat haar volledige aandacht op het schip gevestigd was, was toen de driemaster in het droogdok bij scheepswerf IDP lag. “Als Oostendenaar ken ik het schip natuurlijk wel. Maar het is onderdeel van de stad, dus dan let je er wat minder op. Al geef ik het wel wat meer aandacht omdat het een museumschip is. Dat woordje ‘museum’ trekt altijd mijn aandacht.”

Je bent kunsthistorica en archeologe van opleiding. Vanwaar de keuze voor die richtingen?

(stellig) “Omdat Egyptologie niet in het Vlaamse aanbod zat. Dat was een droom van kinds af aan. De enige plaats waar je dat vanaf het eerste jaar kon studeren, is Leiden. Alles was in kannen en kruiken om te starten met die opleiding: ik was ingeschreven en ik had een kot. De dag dat ik naar Leiden ging, liep alles mis: eerst en vooral zat ik niet meer in het kot dat we gekozen hadden, maar ergens in een buitenwijk. Toen we er arriveerden, was er net een kotfuif geweest… Mijn mama zag dat toch niet zo zitten (lacht). Toen bleek nog eens dat ik de enige student Egyptologie was dat jaar. Op de koop toe viel ik die dag ook van een trap. Ik ben helemaal niet zo aangelegd, maar het voelde aan als karma. Archeologie kwam dan nog het dichtste in de buurt. De Vrije Universiteit in Brussel was een heel bewuste keuze.”

Sinds 2016 ben je directeur van het NAVIGO-museum.

“Ik werkte aan de Universiteit van Rotterdam toen ik zwanger werd. Toen ik mijn baby in mijn armen kreeg, voelde ik de grootste vreugde, maar tegelijkertijd ook dat enorme verantwoordelijkheidsgevoel. Elke keer weer naar Rotterdam gaan, dat wilde ik niet meer. Die fysieke afstand leek mij onwerkelijk. Ik wou mijn kind niet achterlaten. Zo ben ik bij het NAVIGO-museum beland.”

Vissers zijn mensen die net als jij en ik helemaal mee zijn en mondig en intelligent genoeg zijn om een stem te krijgen

Moet je een band hebben met de visserij als directeur van het Visserijmuseum?

“Goh. Ik ben opgegroeid op de zeedijk in Mariakerke. Dat is niet ver van de haven, maar toch is het een groot verschil in beleving. Wij zagen wel elke dag die bootjes passeren, maar dat is net het romantische aspect. ‘Kijk, de netten gaan omhoog, kijk, er passeert nog een schip!’. Maar ik ben er niet in opgegroeid en ik had er geen familie of vrienden in die wereld. Het was een ver-van-mijn-bedshow. Het heeft jaren geduurd, zelfs toen ik al in het museum werkte, voor ik wat affiniteit had met de visserij. Niet met de geschiedenis, want dat kan je gewoon lezen in een boek. Maar hoe het er eigenlijk écht aan toegaat. Wie die vissers zijn, hoe hun sector gegroeid is tot wat het vandaag is. Dat duurt even. Maar het respect is alleen maar gegroeid.”

De visserij is een gesloten wereld.

“Ja, dat wordt gezegd. Als je geen familie hebt in de visserij, zal je er nooit toe behoren. Nu, ik denk dat dat al wat opener is dan vroeger. Tegenwoordig trouwen de vissers overal. Maar als buitenstaander ga je er altijd naartoe kijken als een wereld apart.”

Hoe is het om met die visserij om te gaan in het NAVIGO-museum?

“Wij hebben enorm veel geluk. (enthousiast) De vissers zijn er nog hé. Maar we zitten op een kantelpunt. De vissers zijn er nog, maar ze worden zeldzaam. Nu is hét moment om met ze te gaan praten en hen te betrekken. We merken zelf dat ‘De Visser’ niet meer die man van 70 jaar is die in zijn plat Oostends of Nieuwpoorts gaat uitleggen hoe netten worden gebreid. Dat folkloristisch gegeven is gelukkig voorbij. Vissers zijn mensen die net als jij en ik helemaal mee zijn en mondig en intelligent genoeg zijn om een stem te krijgen.”

Heb je een sterke band met de zee?

“Ik denk dat wel. Het is niet dat ik de zee dagelijks nodig heb, ik hunker er niet naar. Ik ben natuurlijk opgegroeid aan de zeedijk. Dat was ons ‘levend schilderij’. Je leeft mee met de getijen, je leert de zee kennen in de winter en je herkent de seizoenen aan de golven. Ik besef in welke luxepositie ik zit dat ik aan zee kan en mag wonen, maar hem niet moet bevaren om de kost te winnen. Soms ga ik op een zonnige winterdag met de kinderen naar het strand. Dan kijken we naar die eindeloze watervlakte en zeg ik hen: ‘wéét je hoeveel geluk wij hebben dat we hier wonen?’ Mijn vader is op zee begraven en dat speelt ook mee als ik naar het strand ga. Dan gaan we even ‘dag’ zeggen aan ‘Opa Zee’. Ik moet wel toegeven dat ik altijd bang was van de zee.”

Omdat je de gevaren van de zee kent?

“Ja, maar ook uit ontzag. We gaan af en toe in de zee gaan zwemmen, zelfs al is het koud. Voor ik in het water ga, kom ik altijd even bij mezelf en neem ik me voor dat dit geen zwembad is, maar een levend element. Wat een kracht dat is. Ik besef dat goed, maar daarom is het ook zo genieten. Een paar maanden geleden zijn we naar IJsland geweest, op zoek naar sporen van de Vlaamse IJslandvaarders. Op een bepaald strand zei onze gids: ‘We call this the Chinese take-away.’ Omdat veel Chinese toeristen er de dood vonden. Alle gidsen vertellen over de gevaren op dat strand en de verwoestende kracht van de golven. En dat er tóch mensen hun leven wagen voor een stomme selfie (opgewonden). Heb toch eens ontzag voor zo’n natuurelement! Er zijn zoveel schepen op de klippen gelopen. Op het kerkhof dicht bij dat strand liggen er zoveel mensen die door de zee zijn uitgeworpen. Ik begrijp niet dat je dan geen ontzag kan hebben voor de zee. Daarom duik ik ook niet. Mensen zeggen altijd hoe fantastisch mooi dat is, maar dat is mijn wereld niet. Respect hebben voor de natuur betekent ook dat je er afstand van kan nemen.”

Naar IJsland voor het NAVIGO-museum, dat klinkt toch wel avontuurlijk.

“Zo doe je het! Je kan bij je museumobjecten blijven, maar als museum heb je de taak om mensen iets te laten beleven. Maar als je het zelf niet beleefd hebt, is dat moeilijk om over te brengen. De zaal IJslandvaart zal volgend jaar dan ook aangepakt worden. We hebben in IJsland de kracht van de natuur gevoeld en we willen dat de bezoeker dat ook voelt in de zaal. Als je ziet met welke oerkrachten die mannen geconfronteerd werden, begrijp je pas waarom zij zo gelovig waren.”