Drie West-Vlaamse proffen winnen samen Belgische Nobelprijs

Drie economen ontvingen donderdagmiddag uit handen van koning Filip de Francqui-Prijs, ook wel eens de Belgische Nobelprijs genoemd. Om meer dan één reden een uitzonderlijk gebeuren: het is de allereerste keer dat een team in de prijzen valt én het gaat om drie West-Vlaamse professoren. Laurens Cherchye, Frederic Vermeulen en Bram De Rock ontwikkelden een methode waarmee ze op een zeer betrouwbare manier de keuzes van gezinsleden én de verdeling van geld en tijd binnen het gezin kunnen verklaren én voorspellen. Wij brachten hen samen voor een boeiende babbel…

Het is opvallend rustig op de campus van de KU Leuven in Kortrijk. Geen jong volk in de leslokalen, de gangen zijn verlaten en de koffiehoeken staan leeg. Een verraderlijk beeld, want het is niet dat er dezer dagen niets gebeurt aan de Kulak. ‘t Is natuurlijk volop bloktijd. En in een van de zithoeken treffen we Bram De Rock, Frederic Vermeulen en Laurens Cherchye, de drie West-Vlaamse economen, daags voordat ze door koning Filip worden gelauwerd. In de loop van de middag reist het geleerde trio nog naar Brussel, voor een generale repetitie van de uitreiking.

Dat ze de prijs haalden, was een verrassing, zeggen ze. “Een bijzonder aangename verrassing.” Het is niet voor niets dat de Francqui-Prijs de Belgische Nobelprijs wordt genoemd. De uitstraling ervan in de academische wereld is bijzonder groot, het gaat ook om een forse geldprijs – 250.000 euro – én de winnaar wordt via de telefoon op de hoogte gebracht. “We waren wel genomineerd, maar pas in april kregen we het fameuze verlossende telefoontje,” vertelt Frederic Vermeulen. Alledrie herinneren zij zich nog heel goed waar ze waren én wat ze deden toen dat telefoontje binnenliep. “Het was in de tweede week van de paasvakantie. Ik was in de wagen. We waren met de kinderen op weg naar mijn ouders in Harelbeke”, vertelt Frederic Vermeulen. “Ze hadden ogen als schoteltjes, de kinderen, toen ze hoorden dat de koning de prijs zou uitreiken.”

“Wij zijn de tegenvoorbeelden van de braindrain” – Bram De Rock

Bram De Rock was in vergadering en had de oproep gemist. “Kunt u zich voorstellen, toen ik het nummer belde, vroegen ze me om over een kwartier eens terug te bellen. Natuurlijk, precies omdat ze bellen, denk je dat je de prijs hebt gewonnen, maar ik bleef toch een kwartier in onzekerheid…”

Laurens Cherchye: “Ik was mijn eentje aan het werk in mijn kantoor toen ze van de Francqui-stichting belden. Je bent dan natuurlijk heel gelukkig met de boodschap, maar ik mocht ze met niemand delen. We moesten er nog over zwijgen. Niemand van de collega’s hier mocht iets merken. Niet eenvoudig…”

Complexe materie

Intussen zijn we in lokaal 601 van het campusgebouw B beland. “In dit lokaal, op deze borden zijn we van start gegaan met ons onderzoek”, zegt Frederic Vermeulen. Of voor de hand lag dat ze meteen met zijn drieën – uitgerekend drie West-Vlamingen – aan de slag gingen? “Nee, aanvankelijk waren Frederic en ikzelf met het onderzoek gestart, maar toen we voor een bijzonder complex wiskundig probleem botsten, gingen we aankloppen bij Bram, die hier op dat ogenblik, begin de jaren 2000, aan zijn doctoraatsstudie in de wiskunde werkte. En zo heeft ons team zich gevormd,” vertelt Laurens.

Er is jaren gestudeerd, onderzocht, gewerkt en gewroet ver buiten het licht van spots, ver van tribunes, in alle luwte. Bijzonder complexe materie dus die zich niet makkelijk laat vertalen in eenvoudige zinnen. Maar we proberen het toch. Klopt het, vragen wij, als wij zeggen dat u een methode heeft ontwikkeld die u toelaat om na te gaan hoe mannen, vrouwen en kinderen in gezinnen geld en tijd verdelen onder elkaar. Meer nog: u kan met uw methode niet alleen nagaan wat de gezinsleden hebben beslist, u kan het zelfs voorspellen?

Bram De Rock: “Veronderstel dat de overheid een maatregel neemt om het kindergeld drastisch te verhogen. Dan zal ongetwijfeld onderzocht worden welke impact die maatregel heeft op de gezinnen. En het gezin wordt dan doorgaans voorgesteld als één geheel, terwijl de gevolgen van die maatregel anders kunnen zijn voor de vader, voor de moeder of voor de kinderen in dat gezin en weer anders dan voor de leden van een ander gezin. Omdat heel wat andere factoren meespelen.”

Het ‘model’ of de ‘formule’ die de drie West-Vlaamse economen hebben ontwikkeld, houdt dus rekening met de individuele voorkeuren van de gezinsleden en met de verdelingsregel. En dat maakt het mogelijk om onderzoekers een zicht te geven op de onderlinge onderhandelingsposities van de gezinsleden.

Compromis

Bram De Rock: “Een heel duidelijk voorbeeld uit Latijns-Amerika. Om kinderen op jongere leeftijd naar school te krijgen én om algemene vaccinatie te bevorderen, heeft een van die landen beslist om aan moeders een fors bedrag te geven op voorwaarde dat ze kinderen naar school sturen en ze laten vaccineren. Wat is het gevolg daarvan? Dat er natuurlijk meer kinderen naar school gaan en er wordt ruimer gevaccineerd, maar… ook dat er meer en gezondere voeding op tafel komt.”

Frederic Vermeulen: “In een gezin sluiten man en vrouw compromissen. Maar een van de twee geeft mee toe om dat compromis te bereiken dan de andere. En het is doorgaans diegene met het hoogste inkomen die het meest bepaalt waaraan het geld besteed wordt en voor wie.”

Kortom, het model dat de drie West-Vlaamse proffen hebben ontwikkeld en dat met al die diversiteit rekening houdt, kan een bijzonder nuttig instrument worden voor onze beleidsmakers. Om op voorhand de impact van een maatregel correct te kunnen inschatten. Niet langer uitsluitend de gevolgen kunnen ramen op bijvoorbeeld gezinsniveau, maar ook wat de gevolgen van die overheidsmaatregel zijn voor de kinderen, voor een thuiswerkende vrouw…

“Mijn kinderen hadden ogen als schoteltjes toen ze hoorden dat de koning de prijs zou uitreiken” – Frederic Vermeulen

Weet de overheid dat zo’n model voorhanden is en dat het uitgerekend door mensen van bij ons is ontwikkeld? Laurens Cherchye: “Nu wel, denken wij en dat hebben wij te danken aan die Francqui-Prijs. Bekendmaking en uitstraling in de academische wereld is belangrijk. Ook al om samen te werken. Maar nu weet ook onze overheid waar we mee bezig zijn.”

Bram De Rock: “Wij hebben intussen een uitnodiging ontvangen van de Federale Overheidsdienst Economie en er is ook interesse vanuit de Europese Commissie.”

West-Vlaams talent

Met de onderzoekers voeren we het gesprek op de Kulak-campus in Kortrijk, niet in Leuven, niet in Brussel. We klagen nochtans veelvuldig over West-Vlaams talent dat makkelijk elders blijft plakken en niet terugkeert naar onze provincie. Maar hier is dat blijkbaar anders?

Laurens Cherchye: “Het was een bewuste keuze van mij om terug te keren naar mijn roots: Vlamertinge. Daar woon ik met mijn gezin”, zegt Laurens Cherchye. Bram De Rock vult aan: “Ik ben in Brugge gebleven en wij werken in Brussel en in Kortrijk. We zijn de tegenvoorbeelden van de braindrain.”

Het is de eerste keer – sinds de eerste uitreiking van de Francqui-Prijs in 1933 – dat de prijs naar een team gaat. Alledrie onderstrepen ze hoe bepalend (en bijna vanzelfsprekend) dat teamwork voor hen was en is. Bram De Rock: “Van wetenschappers wordt wel eens beweerd dat ze grote egotrippers zijn of dat men zich overgeeft aan haantjesgedrag. Natuurlijk, het zijn geen teams die promotie maken…”

Laurens Cherchye: “Maar bij ons is dat team wel bepalend geweest. En dat was al heel snel duidelijk van bij het begin. We zijn heel complementair…”

“Dankzij de bekendheid van de Francqui-Prijs weet de overheid nu ook waar we mee bezig zijn” – Laurens Cherchye

Frederic Vermeulen: “… en heel belangrijk voor ons was dat we tegenover elkaar niet aarzelden om toe te geven dat we iets niet begrepen. Zelfs als we het na een eerste uitleg ook nog niet verstonden. En dat het desnoods pas na vier keer lukte om iets te begrijpen. Dat durven uitspreken tegenover elkaar, dat is niet vanzelfsprekend, maar was wel noodzakelijk voor ons om als team te kunnen werken.”

Frederic Vermeulen: “Weet je, als we bijeenkomen voor ons onderzoek, dan zijn wij altijd makkelijk een kwartier of een half uur bezig over thuis, over de kinderen…”

Laurens Cherchye: “En wat de prijs betreft: gedeelde vreugde is dubbele vreugde.” Dat kan tellen natuurlijk, de prijs staat voor 250.000 euro. Maar de bestemming van het prijzengeld ligt al bij wijze van spreken wetenschappelijk vast.

Bram De Rock: “Een deel van het geld gaat naar de onderzoeksgroep. Onder meer om een workshop voor academici en enkele activiteiten voor mensen van de overheid te organiseren. Een ander deel krijgt een persoonlijke bestemming.”

Bio – Frederic Vermeulen

… is 45, van Harelbeke afkomstig, maar woont nu in Antwerpen samen met verloofde Karima en twee kinderen in co-ouderschap.

… volgde Economie-Wiskunde aan het Sint-Amandscollege in Harelbeke, vervolgens Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Kulak en de UFSIA, doctoraat aan de KULeuven.

… docent aan Universiteit Tilburg, later hoogleraar aan de KU Leuven.

Bio – Laurens Cherchye

… is 44, woont in Vlamertinge, is gehuwd en vader van drie kinderen.

… volgde Latijn-Wetenschappen aan het Sint-Stanislascollege in Poperinge, Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Kulak en Economische Wetenschappen aan de KU Leuven.

… was hoogleraar in Tilburg, is nu campusdecaan in Kortrijk van de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen van de KU Leuven.

Bio – Bram De Rock

… is 42, woont in Brugge, is gehuwd en vader van drie kinderen.

… volgde Latijn-Wiskunde aan het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Assebroek. Daarna licentiaat Wiskunde aan de KU Leuven, doctoraatsstudie Wiskunde en doctoraatsstudie Economische Wetenschappen aan de Kulak.

… hoogleraar aan de Université Libre de Bruxelles en hoogleraar aan de KU Leuven campus Kortrijk.