Jeugdparket trekt aan alarmbel: “2.000 kinderen worden thuis mishandeld”

In 2018 kwamen er bij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling 981 meldingen van geweld op kinderen binnen. © Getty Images
Laurens Kindt

Voor het hof van assisen in Brugge start vandaag het proces tegen Menenaar Kenneth Samaille (31). De man moet zich verantwoorden voor dodelijke slagen aan zijn stiefdochtertje Elly (2,5). Uit het dossier blijkt dat zowel de crèche, de school als het Centrum voor leerlingenbegeleiding en zelfs het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling wisten dat Elly geslagen werd. En toch liep het fataal af. “Er zitten structurele fouten in het systeem”, zegt Veronique Guyonnaud, hoofd van het jeugdparket in Brugge.

Het dossier waarover het hof van assisen zich dezer dagen moet buigen, is een schrijnend voorbeeld van hoe mishandelde kinderen toch nog door de fijne mazen van het net van de jeugdzorg kunnen glippen. Vier maanden voor ze stierf, hadden ze in de crèche waar Elly Buyse zat al opgemerkt dat het kind verdachte verwondingen vertoonde. Ook in de twee scholen waar ze in haar korte leven in het kleuterklasje zat, stelden de juffen zich vragen bij de vele verwondingen van Elly. De hulpverlening werd ook ingeschakeld: de twee Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) van de twee scholen werden ingelicht en er volgden ook telefoontjes naar het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Het resultaat: er gebeurde niets en Elly stierf uiteindelijk nadat ze door haar stiefvader een harde vuistslag in de buik kreeg.

Verwaarlozing

“Het kan bijna niet anders of er lopen nog Elly’s rond in West-Vlaanderen”, zucht directeur Maarten Verherstraeten van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling in Brugge. Over het concrete dossier kan de man geen uitspraken doen, gezien alleen het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling in Gent ingeschakeld werd (zie tijdslijn verder in dit artikel, red.). In het jaarverslag 2018 van het Vertrouwenscentrum staan onthutsende cijfers.

In dringende gevallen treden wij meteen op, maar we weten vaak van niets

“In 2018 kwamen er bij ons 981 meldingen van geweld op kinderen binnen. Dat kan gaan over agressie, maar ook over emotionele verwaarlozing of seksueel misbruik. Bij dat geweld waren 1.387 unieke kinderen betrokken. Daarbovenop kreeg de gespecialiseerde hulplijn 1712 ook nog eens zo’n duizend meldingen over minderjarigen uit West-Vlaanderen binnen waarvan er uiteindelijk 359 effectief ook bij het Vertrouwenscentrum aangemeld zijn. Grof geschat denk ik dat er in 2018 in West-Vlaanderen zo’n 2.000 kinderen met intrafamiliaal geweld te maken kregen”, zegt Maarten Verherstraeten.

Er worden de laatste jaren ook meer meldingen gedaan van intrafamiliaal geweld maar of dat betekent dat er ook effectief meer geweld is, valt niet te achterhalen. “De stijging kan ook te verklaren zijn door het feit dat men sneller melding doet”, klinkt het.

Beroepsgeheim

Nochtans is het snel melden van geweld tegen kinderen net één van de zaken die veel beter kunnen, zegt referentiemagistraat Veronique Guyonnaud van het West-Vlaamse jeugdparket. “Vanuit de hulpverlening wordt er nog al te vaak met het beroepsgeheim geschermd om feiten niet te melden. Het is al beter dan vroeger, maar de schrik om dat beroepsgeheim te schenden, zit er in die sector echt ingebakken. De regelgeving over het beroepsgeheim is bovendien ook heel complex maar men misbruikt die complexiteit om zich achter het beroepsgeheim te verschuilen”, klinkt het.

Nochtans is er één gouden regel: wie een kind ziet dat in nood verkeert, moét ingrijpen. “Als een school merkt dat een kind verdachte verwondingen heeft – zeker als dit herhaaldelijk gebeurt – dan heeft men de plicht om het CLB en het Vertrouwenscentrum of het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg op de hoogte te brengen. Men kan zelfs, desnoods anoniem, het jeugdparket verwittigen. In echt dringende gevallen kunnen wij meteen optreden, maar het gebeurt veel te weinig.”

Privacy

Volgens de magistrate zit er iets grondig fout in het registratiesysteem van de CLB’s. “Of het in dit dossier gespeeld heeft, weet ik niet, maar het is een feit dat er geen centrale databank bestaat waartoe ieder CLB en de jeugdzorg toegang hebben. Men is dus vaak van elkaars probleemdossiers niet op de hoogte. Het is een pijnpunt dat op iedere vergadering met de hulpverlening aan bod komt. Nochtans is het technisch perfect mogelijk”, zegt Veronique Guyonnaud.

Wie het dossier bekijkt vanuit het standpunt van het meisje kan alleen maar vaststellen dat Elly door alles en iedereen – ook door haar eigen moeder – gruwelijk in de steek werd gelaten.

“De privacy-wetgeving laat dit niet toe”, klinkt het dan weer bij juridisch coördinator Annelies Maebe van het Vrij CLB. “De verstrengde GDPR-wetgeving over de persoonsgegevens maakt dit onmogelijk. Wel is het zo dat, als een leerling van school en van CLB verandert, het leerlingendossier mee verhuist. Maar de ouders kunnen zich verzetten tegen de overheveling van het volledige dossier. In zo’n geval verhuist alleen het medische dossier mee. Als daar geen notities in staan van de eerste CLB-arts over mogelijke mishandeling, dan weet het nieuwe CLB inderdaad van niets”, klinkt het.

Verklikt

Wat kan een CLB dan wél doen als het van een school hoort dat er over een bepaald kind vermoedens van intrafamiliaal geweld zijn? “De eerste stap is meestal met de ouders praten. Al moet je vooraf goed afwegen of je met allebei de ouders of slechts met één van hen praat. De potentiële dader kan zich verklikt voelen door het kind en dat kan gevaarlijk zijn voor dat kind“, zegt Annelies Maebe.

“Een hulpverlener zal altijd eerst proberen om op de minst ingrijpende manier tussen te komen bij een gezin. Op basis van vrijwilligheid dus. Het is cruciaal dat een gezin de hulpverlener vertrouwt, dat het niet bang moet zijn dat de politie plots voor de deur staat. Anderzijds: wij moeten ook voldoende garanties hebben dat de situatie voor het kind veilig is. Daar wordt nauwgezet op toegezien. Maar als de feiten te zwaar zijn of er komt te weinig medewerking van het gezin, dan kunnen wij van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling iets dwingender zijn. Wil men met ons niet samenwerken of is de situatie niet langer veilig, dan rest er maar één mogelijkheid meer: aangifte bij het parket. Dat is onze stok achter de deur”, klinkt het.

Hoge werkdruk

Die hele keten duurt te lang, vindt men bij het gerecht. “Het is één van de structurele fouten die in het systeem zitten. Zodra de hulpverlening actief is bij een gezin, weten politie en parket niet wat er zich tussen die vier muren afspeelt. Zolang de ‘vrijwilligheid van de hulpverlening’ geldt, kunnen wij niets doen. We weten letterlijk van niets. Pas als de hulpverlening merkt dat de situatie uit de hand loopt en aangifte doet, kunnen we optreden. Op zo’n manier dreigen er wielen af te lopen en dat kan hele erge, soms fatale, gevolgen hebben”, zegt Veronique Guyonnaud.

De magistrate hoedt er zich echter voor om de jeugdzorg met de vinger te wijzen. “De meesten binnen die sector zijn zeer gemotiveerd, maar de sector kampt met een chronisch tekort aan personeel”, klinkt het. “Met dertien voltijdse equivalenten is het quasi niet haalbaar om de veelheid aan dossiers op een kwaliteitsvolle manier op te volgen, maar we doen ons best. We worden overbevraagd, het is emotioneel zeer belastend werk en de werkdruk is dus hoog. Bovendien moeten we elk jaar op zoek naar extra middelen”, zegt Maarten Verherstraeten van het Vertrouwenscentrum.

Noodtoestand

Hij benadrukt dat ook het CLB actief meewerkt aan de strijd tegen kindermishandeling. “Maar liefst 17 procent van de gevallen die bij ons gemeld worden, komen via het CLB. Ze zijn een belangrijke partner: kinderen zitten het grootste deel van de dag op school en dus zijn leerkrachten best geplaatst om iets verdacht op te merken en te signaleren aan het CLB.”

De vraag blijft dan ook waarom in het dossier rond Elly niet met meer daadkracht is opgetreden. Wie het dossier bekijkt vanuit het standpunt van het meisje kan alleen maar vaststellen dat Elly door alles en iedereen – ook door haar eigen moeder – gruwelijk in de steek werd gelaten.

“Hoe maken we de mazen van het net nog kleiner? Het is de vraag waar wij dagelijks mee worstelen”, zegt Maarten Verherstraeten. Hij denkt dan vooral aan sensibilisering van het grote publiek. Maar uit het dossier van Elly blijkt overduidelijk dat men ook in scholen een grote verantwoordelijkheid draagt. “Als dat kind in een bepaalde periode soms dagelijks met nieuwe verwondingen op school arriveerde, dan mag je toch spreken van een noodtoestand. In dat geval zou ik toch ook meteen het parket geïnformeerd hebben”, zegt Annelies Maebe van het Vrij CLB. Of men dat bij CLB Leieland, het bevoegde CLB van Elly’s laatste school én lid van het Vrij CLB, ook gedaan heeft, is onduidelijk. Het parket heeft een hele rist leerkrachten en crèchepersoneel gedagvaard om op het assisenproces te komen getuigen, maar van het CLB werd niemand opgeroepen.

Van Blauwe plek tot fataal geweld: kroniek van een aangekondigde dood

De betreurde Elly.
De betreurde Elly.© gf

In de maanden voor haar gewelddadige overlijden, krijgt de kleine Elly Buyse geregeld slagen van haar stiefvader Kenneth Samaille. De vele verwondingen worden ook opgemerkt, zowel door de crèche als door de twee scholen waar het kind zat én gemeld aan zowel het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling als aan de twee betrokken CLB’s. Dat de lijst van incidenten zo lang kan zijn, is ronduit beschamend. Het is de kroniek van een aangekondigde, en dus te vermijden, dood.

08/02/2015

Elly wordt geboren als eerste kindje van Davy Buyse en Stefanie Herman, het koppel woont dan in Gullegem. Nog geen jaar later, op 7 januari 2016, krijgt ze er broertje M. bij. In maart 2017 loopt het huwelijk van Davy en Stefanie op de klippen. Nog dezelfde maand leert Stefanie op datingapp Tinder Kenneth Samaille uit Menen kennen. Davy trekt terug naar zijn ouders, in het Oost-Vlaamse Assenede.

10/08/2017

Crèche De Lollyfantjes in Assenede meldt aan vader Davy dat Elly verdachte blauwe plekken op haar lichaam heeft. De kinderen waren net twee weken bij Kenneth en Stefanie geweest. Davy krijgt de raad een dokter te raadplegen. Die merkt ook een kale plek op Elly’s hoofd op en geeft Davy het nummer van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) in Gent.

24/08/2017

Na opnieuw twee weken bij Kenneth en Stefanie stelt de crèche opnieuw verwondingen vast bij Elly: een buil op het voorhoofd, blauwe oogkassen, een dikke neus en lip. Davy’s moeder Chantal, die Elly en haar broertje komt ophalen, krijgt de raad om naar het VK te bellen. De bezorgde oma doet dat en krijgt daar te horen wat ze moet doen als het probleem blijft aanhouden.

01/09/2017

Stefanie Herman gaat met haar kinderen bij Kenneth Samaille in Menen wonen. Elly start in het kleuterklasje van De Kleine Prins in Menen. Bij het nemen van de klasfoto’s stellen ze daar vast dat Elly een kale plek op haar voorhoofd heeft. “Een val uit haar bed”, volgens mama Stefanie.

26/09/2017

Elly heeft een grote buil op haar voorhoofd.

27/09/2017

Elly heeft een blauwe plek op haar wang. Ze valt ook regelmatig uit het niets op de grond. Haar juf besluit haar nauwlettender in het oog te houden.

28/09/2017

Elly daagt op school niet op.

29/09/2017

Elly verschijnt op school met een niet-verzorgde brandwonde. “Ik heb ze met te warm water gewassen”, zegt Kenneth. “Ze is tegen de chauffage gevallen”, zegt Stefanie. De school vindt de tegenstrijdige excuses verdacht.

09/10/2017

Omdat ze slagen van hem krijgt en ei zo na gewurgd werd, vlucht moeder Stefanie weg van bij Kenneth Samaille en trekt weer in bij haar ouders. “Ik heb schrik dat hij Elly iets gaat aandoen”, zegt ze tegen de juffen van De Kleine Prins. Uit schrik voor Kenneth Samaille schrijft ze Elly in bij het kleuterklasje van De Startbaan in Wevelgem. Het CLB (Mandel & Leie) wordt ingelicht.

14/10/2017

Na herhaaldelijk aandringen door Kenneth trekt Stefanie Herman terug bij hem in.

25/10/2017

Elly verschijnt op school met een grote buil en een blauwe plek op haar voorhoofd.

10/11/2017

Bij De Startbaan merken ze dat Elly niet normaal stapt, dat haar enkel dik zit en dat er op haar voeten blauwe plekken zitten. Ze heeft ook een verdachte rode vlek op haar linkerwang.

15/11/2017

De linkerwang van Elly zit blauw. De school neemt foto’s en licht het CLB in. Omdat het een andere school is, van een ander net, is dat deze keer CLB Leieland.

20/11/2017

Elly krijgt zware stampen in de buik en slagen op het hoofd en wordt in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht. Twee dagen later sterft ze in het UZ in Gent aan de gevolgen van het geweld. Het kind heeft een afgescheurde pancreas, twee verscheurde slagaders, een gekneusde lever, een bloeding in de bovenlip en een gescheurde tong.

Stiefvader Kenneth Samaille voor assisen

Het assisenproces tegen Kenneth Samaille start maandag.
Het assisenproces tegen Kenneth Samaille start maandag.© foto LK

“Ik ben honderd procent eerlijk, ik zweer het op het graf van mijn mémé”. Met die woorden probeerde Kenneth Samaille een maand na de feiten zijn onschuld staande te houden in een brief vanuit de gevangenis naar Stefanie Herman, de moeder van Elly. Ruim twee en een halve maand hield hij het vol, dat ontkennen. Dat dodelijke ontkennen, want ook aan de spoedarts die het leven van Elly nog wou redden, kreeg hij niet over zijn lippen wat er precies gebeurd was.

De dokters dachten aan een hersentrauma toen ze op 20 november 2017 opgeroepen werden voor een bewusteloos kind in de Toekomststraat in Menen. Urenlang zaten ze op het verkeerde spoor, tot uit een echografie bleek dat het probleem zich niet in het hoofd maar in de buik situeerde. Nog twee keer werd Elly geopereerd, ze moest met spoed overgebracht worden naar het UZ in Gent, maar stierf daar twee dagen later aan de zware slagen die ze van Kenneth Samaille had gekregen. Of Elly nog te redden was geweest als de dokters meteen de ware toedracht hadden gekend, is niet duidelijk, maar dat er cruciale tijd verloren is, staat vast.

Pas in februari 2018 durfde Kenneth Samaille toegeven dat hij het wel degelijk was die de kleine Elly de dood in sloeg. “Ik had Elly een koekje en wat speelgoed gegeven, maar ze gooide het telkens terug. Mijn stoppen zijn doorgeslagen, het werd ‘efkes‘ zwart voor mijn ogen en ik heb haar een vuistslag in haar buik gegeven”, gaf hij toe. “Ik heb enorm veel spijt, ik heb dit niet gewild. Ik zie de kinderen echt graag.”

De psychiaters die hem onderzochten, zijn alvast niet overtuigd van de oprechtheid van zijn spijt. “Zijn gevoelsleven is oppervlakkig met een gering empathisch inlevingsvermogen. Hij verwoordt geen doorleefd schuldgevoel. In zijn brieven toont hij geen enkel medeleven en heeft het alleen maar over zichzelf, over hoe moeilijk hij het heeft”, noteert psychiater Paul Lodewyck.

Voor het college van psychiaters is het duidelijk: de werkloze, drugsverslaafde Kenneth Samaille – al twee keer veroordeeld voor partnergeweld – is en blijft een gevaar voor de samenleving. Hoe lang hij voor de doodslag en de slagen aan Elly Buyse uit die maatschappij verwijderd zal worden, zal de komende week bepaald worden door het hof van assisen.

(LK)

Maandag start het assisenproces tegen Kenneth Samaille. Je kan het proces volgen op www.kw.be.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier