De zee trekt in het Navigo

In het NAVIGO-museum in Oostduinkerke is momenteel een tentoonstelling te zien, die het erfgoed en de ziel van de Vlaamse visserscultuur probeert vast te leggen. Heel wat van ‘onze vissers’ tonen er allerlei spullen die voor hen een grote, veelal persoonlijke waarde hebben. Van ‘piekenoazen’ en monsterboekjes tot een ‘zaadslunse’.

Met de tentoonstelling Onze vissers – Het DNA van het zilte leven, die nog tot en met 7 januari 2018 in het NAVIGO – Nationaal Visserijmuseum te zien is, schetsen directeur Ineke Steevens en haar team de geschiedenis van de Vlaamse visserscultuur en wat er op vandaag nog van rest. Want de visserij aan onze kust is in volle transitie, waarbij de typische zeevisserscultuur snel verdwijnt. Maar Ineke Steevens zet ook graag in op beleving en dat leidde tot een opmerkelijk onderdeel van de tentoonstelling: een lange tafel van steigerhout waarop vissers objecten tonen waaraan ze een bijzonder belang hechten. Het werd een opmerkelijke, uitgebreide en kleurrijke verzameling: met pieken-oazen of de typische vissersmessen, een tabakszak uit robbenhuid, breinaalden om netten te maken, maar ook een koffertje met een zaadslunse of zaaddoek. En die laatste blijkt eigendom te zijn van Chris Meyers (40) uit Heist, reservemachinist aan boord van de Francine Z90. Over een leven als visser heeft hij nooit getwijfeld; hij is de zevende en voorlopig laatste generatie van vissersfamilie Meyers of ‘de pruts’. Want vissers krijgen bijnamen, “een van mijn voorvaderen at graag gestampte aardappelen of ‘prut’ en is daarnaar vernoemd. Ik geef toe dat er origineler bijnamen bestaan”, lacht hij. Maar de naam gaat sowieso over op de volgende generatie, tenzij er iets voorvalt dat aanleiding geeft tot een nieuwe bijnaam.

Weg van huis

Het vissersleven houdt lange perioden – gemakkelijk tot een maand – weg van huis in. Aan boord geldt een heel ander ritme dan aan wal: “Om de drie uur worden de netten opgehaald en verwerken we wat we gevangen hebben. Afhankelijk van de vangst volgen dan telkens enkele uren rust waarin je moet proberen de nodige slaap te vatten.” Chris maakt deel uit van een relatief grote bemanning van zes man. “De samenhorigheid aan boord is groot. Weliswaar niet meer op dezelfde manier als toen ik begon, in die tijd gingen we eens van boord meteen weer samen op café”, lacht hij. “Maar we kennen elkaar door en door, weten wie welke problemen heeft, wie je beter gerust laat op welk uur… Aan wal leiden we nu elk ons eigen leven, maar mocht ook maar een van ons pakweg plots geen onderdak meer hebben, dan neem je die meteen in huis.”

“We kennen elkaar door en door, weten wie welke problemen heeft, wie je beter gerust laat op welk uur…”

Lang weg zijn van huis heeft ook een weerslag op relationeel vlak: “Ik heb het nooit anders gekend. Dat je je vrouw of vriendin soms wekenlang niet ziet, zou voor mij in elk geval nooit een reden zijn om ander werk te zoeken. Elkaar missen hoort erbij. Al vind ik missen een negatief gevoel. Ik wil mijn vriendin niet missen, ik denk wel graag aan haar.” Chris was eerder getrouwd en heeft een dochter van negen; sinds drie jaar heeft hij opnieuw een vriendin: “Ze had geen enkele band met de visserij, dus heeft ze wel moeten wennen aan het idee dat ik er regelmatig een tijd niet ben. Maar daar staat tegenover dat ik dan soms wekenlang achter elkaar wel thuis ben.”

Wekenlang op zee, zonder vrouwelijk gezelschap… Het noopt menig visser ertoe om af en toe zichzelf te verwennen. Geen taboe aan boord, volgens Chris, “zo na het middageten zonder ik mij wel eens af, dan weet de rest hoe laat het is”, lacht hij. Maar dat het handdoekje dat daarbij dienstdoet momenteel deel uitmaakt van de tentoonstelling in het NAVIGO, was het gevolg van een – excusez-nous le mot – uit de hand gelopen grap: “Ik stelde al lachend mijn zaaddoek voor als persoonlijk object, maar tot mijn verbazing vonden ze dat daar nog een goed idee ook.” Van het een kwam het ander. Eerder had Chris in een opwelling al eens een ludieke tekst geschreven, met als titel De zee trekt, waarin hij op een hilarische manier het intiemere leven aan boord becommentarieert, nu ook te lezen in het NAVIGO. “Ik heb altijd graag geschreven, op de tentoonstelling kan je ook een stapel dagboeken van mij inkijken. Ik liep zelfs rond met het idee een roman te schrijven over het vissersleven in het Heist uit mijn jeugd, wat ik daar al niet heb gezien en meegemaakt. Maar Dimitri Verhulst was mij voor, met zijn Helaasheid der dingen…”