Richard Depoorter overleefde de oorlog, maar sneuvelde op de fiets

Soms heb je van die gebeurtenissen die zelfs 70 jaar na datum in het geheugen van de mensen gegrift blijven. De tragische dood van Richard Depoorter bijvoorbeeld. Op 16 juni 1948 overleed de Ichtegemnaar tijdens de Ronde van Zwitserland immers in verdachte omstandigheden. In de afdaling van de Sustenpass kwam Depoorter niet levend uit de passage door de onverlichte Scheitel-tunnel. Samen met zoon Roland blikken we terug op het tragische voorval. “Mama is voor de rest van haar dagen verbitterd gebleven.”

Het zal je maar overkomen: neergezet worden op een wereld, waarvan jouw vader exact een maand eerder is weggemaaid. Roland Depoorter besefte het pas jaren later en vernam meteen welke illustere papa hij heeft gemist. “Tot mijn tien jaar vroeg ik mij soms luidop af: een vader, wat is dat? Maar naarmate ik opgroeide, voelde ik het, zeker op speciale dagen, aan als een enorm gemis”, zucht de intussen bijna 70-jarige Ichtegemnaar. “Het ontberen van vaderliefde is de blijvende missing link in mijn lange, gelukkige leven. Ik werd door mijn mama gekoesterd als de nog enige man in haar leven. Zij was er als de dood voor dat ik op mijn beurt zou koersen, maar dat was nooit aan de orde. Zelfs van gewoon fietsen hield ik niet. Ik zocht en vond mijn heil als scheidsrechter bij VC Ichtegem en spring zelfs nu nog graag in om wedstrijdjes van de allerjongsten te leiden.”

“Mama was er als de dood voor dat ik ook zou koersen, maar dat was nooit aan de orde. Zelfs gewoon fietsen niet”

“Mama, die ook nog een 22-jarige net gehuwde dochter verloor aan een hersenbloeding, bleef verbitterd voor de rest van haar dagen. Zij wilde nergens naartoe en als ze toch eens meeging, wilde ze al na een kwartier weer naar huis. Ze is nooit naar de fatale plek geweest waar papa overreden werd. Ik wel. Ik woonde als vip enkele ritten bij van de Ronde van Zwitserland. Het ontlokte een gevoel van verbondenheid met hem. Mijn vader werd in de Zwitserse media ook herhaaldelijk vermeld. Mama’s beproevingen hebben diepe wonden geslagen. In 2000 is ze op 83-jarige leeftijd overleden.”

Eerste koersfiets

Die mama is Martha Debou, die Richard Depoorter leerde kennen toen hij in de bloeiende fietsenhandel van haar vader Oscar zijn eerste koersfiets kwam kopen. In diezelfde beweging veroverde hij het hart van de dochter des huizes. Het broodje van de patissier was gebakken. Voor zijn bestaan hoefde Richard dus niet te koersen en toch deed hij het. Zijn illustere dorpsgenoot Jules Vanhevel was zijn lichtend voorbeeld. Hij behaalde regelmatig overwinningen, werd kampioen van West-Vlaanderen en eindigde vierde in de Ronde van België. Na zijn militaire dienstplicht werd hij in 1938 beroepsrenner bij de Belgische miniploeg Super, waarvan ook Emiel David, Henri Van Coillie en Jules Verschaeve deel uitmaakten.

Depoorters sportieve opmars liep parallel met het oprukkend nazisme in Duitsland en dat matchte niet in de eerste helft van de Tweede Wereldoorlog. Richard Depoorter werd krijgsgevangen genomen en ingescheept op de Rhenus 127, een binnenvaarder die in Willemstad op een mijn liep en zonk. Velen kwamen daarbij om, enkele konden vluchten, de anderen onder wie Depoorter bleven in gevangenschap. Tijdens zijn terugkeer in 1942 overleefde hij ook ternauwernood een treinongeluk nabij Koningsbergen. Hij leek onsterfelijk, kwam veilig thuis en zag voor het eerst zijn kleine Liliane. Kort daarna werd een tweede dochtertje, Jeanette, geboren.

La Doyenne (2x)

En zo begon het eigenlijke wielerverhaal van de dan al 28-jarige Richard Depoorter. De bezetter stond, onder het mom van brood en spelen, toe dat er in België gekoerst werd en zo won Richard Depoorter in 1943 met bravoure Luik-Bastenaken-Luik. Vier jaar later deed hij dat nog eens over. Depoorter werd als een groot rondetalent opgevoerd.

“Ik woonde als vip ritten in de Ronde van Zwitserland bij. Dat ontlokte een gevoel van verbondenheid met hem”

Alleen: waarop baseerde men zich? De Tweede Wereldoorlog belette immers de organisatie van de Tour de France van 1940 tot en met 1947. Richard had daardoor amper een col gezien, maar hij had wel de hoogtemeters onder de taalgrens in eigen land bedwongen, anders had hij La Doyenne in 1943 en in 1947 niet gewonnen. Tussendoor werd hij zesde en negende in de Waalse Pijl, maar dat waren natuurlijk nog geen cols.

Fatale Sustenpass

Een eerste echte test op de cols onderging Richard Depoorter pas in 1948 hij was er intussen al 33 naar aanleiding van de Ronde van Zwitserland. Dat ging hem bijzonder goed af, want na drie ritten stond hij tweede in de tussenstand. Favoriet Ferdi Kübler was, aan de vooravond van de vierde rit met de beklimming van de befaamde Sustenpass, in verlegenheid. Depoorter wilde aanvallen, maar Kübler anticipeerde met een blitzoffensief in het gezelschap van Jean Robic, die het jaar voordien de eerste naoorlogse Tour had gewonnen. Depoorter reed in de tegenaanval met Stan Ockers.

Zij hadden op de top van de Sustenpass, die Richard als derde overschreed, al aardig wat achterstand goedgemaakt en namen grote risico’s tijdens de afzink. Depoorter reed zonder averij op een sneeuwmuur, waardoor Ockers van hem wegreed. De Ichtegemnaar naderde ook zienderogen op het duo Kübler-Robic, tot hij de onverlichte Scheitel-tunnel inreed en er een halfuur later levenloos werd uitgedragen. Respectloos als een kadaver, getuigt een foto. Enkele achtervolgende renners hadden zijn lichaam zien liggen en sloegen alarm.

Tien jaar procederen

Volgens het politierapport was Richard Depoorter vol tegen de rotswand geknald en aan een schedelbreuk bezweken. Maar zijn broer Willy, rijkswachter in Gent, hield het van meet af aan bij doodslag. Hij kreeg na tien jaar (!) procederen gelijk: Louis Hanssens, de chauffeur met een gerechtelijk verleden, werd eerst tot zes en daarna tot één maand cel veroordeeld. Die zat hij echter niet uit, omdat hij overleed.

Lomme Driessens, later ploegleider, maar toen nog soigneur, lag op het ogenblik van de feiten aan het … slapen op de achterbank. Hij viel tijdens het proces in zwijm, werd ongemoeid gelaten en kwam ongegeneerd naar de uitvaart. Ferdi Kübler huldigde in 1949 mee de gedenkplaat in bij de rots waar Richard Depoorter stierf. Richard kreeg in de Ichtegemse dorpskern een flandrien-monument en er werd een straat naar hem vernoemd.

Schokkende autopsie

Borer Willy Depoorter zette als een pitbullterriër, op zoek naar transparantie en gerechtigheid, zijn tanden in de zaak. De Gentse rijkswachter had op de koerstrui van zijn opgebaarde broer sporen van een autoband aangetroffen en dwong een lijkschouwing af bij prof. Thomas. Die stelde vast dat Richards schedel intact was, maar zijn (ingedrukte) borstkas niet. Aan zijn beide zijden werden meerdere gebroken ribben gedetecteerd. Een gebroken linkerdijbeen bekrachtigde de thesis. Daarmee geconfronteerd zweeg Louis Hanssens in alle talen. Lomme Driessens herhaalde dat hij was ingedommeld. Journalist Jean Leuilliot en Charles Smulders, zoon van de toenmalige voorzitter der Belgische Wielerbond, zaten ook in de auto, maar hadden al evenmin wat gemerkt.

Toch wilde Willy Depoorter niet wijken. Na tien jaar (!) procederen werd Hanssens wegens schuldige onachtzaamheid tot een gigantische geldboete en zes maanden cel veroordeeld. Dat werd later nog tot één maand gereduceerd. Daarvan zou hij echter geen dag uitzitten, omdat hij overleed nog voor hij achter de tralies moest. Weduwe Martha Depoorter en haar kinderen werden correct vergoed, maar dat was voor haar slechts een pleister op een houten been.

Mooie herinneringen

De prinselijke uitvaart in Ichtegem werd door vele duizenden bijgewoond. De rouwenden schoven aan van de Engel tot de Sint-Michielskerk in de dorpskern. De Scheitel-tunnel werd omgedoopt tot Depoorter-tunnel. “In 2016 trok ik er voor het laatste naartoe”, vertelt Roland. “De plaquette op de rots van de Sustenpass en het marmeren kruisbeeld bieden me veel troost als eerbetoon aan mijn vader.”

Veurnenaar Fernand De Graeve, die veel sympathie had voor de familie Depoorter, bracht op 1 januari 1957 een unieke en heel bezienswaardige collage uit, waarmee men een film zou kunnen maken. Wassen, de Zwitserse locatie waar Depoorter het leven liet, verbroederde jarenlang met Ichtegem. In 2000 kwam de burgemeester van Wassen naar de Zotte Junifeesten van Ichtegem en de onthulling van Depoorters monument op de Markt.

De afwachtingskoers van de Omloop der Vlaamse Ardennen werd naar Richard Depoorter genoemd, maar later naar de recenter overleden Stive Vermaut. Roland Depoorter stelt met lede ogen vast dat Ichtegems grootste koers van begin maart vanaf 2019 evenwel helemaal verdwijnt. “Ik denk dat ze een inschattingsfout gemaakt hebben door, om welke redenen ook, Nieuwpoort als uitvalsbasis te kiezen”, meent Roland. “De lokale sponsors zagen dat allicht met lede ogen aan.”

Prachtige familie

Het zal Roland, die beroepshalve een gekwalificeerd elektricien was in een drieploegensysteem bij de Regie der Luchtwegen, worst wezen. Met zijn echtgenote heeft hij meer boodschap aan hun prachtige familie met schoonzoon Pieter Sturbois (ontwerpingenieur bij Ingenium nv), dochter Olivia (consulente bij CM-afdeling Oostende) en de kleinkinderen, met de 10-jarige Stan (die basketbal speelt bij Bebita Eernegem) en de 7-jarige Asa (die net als Stan uitmuntende schoolresultaten behaalt).

U merkt het: niemand van hen had/heeft affiniteit met de wielersport. Als Richard Depoorter zijn wielersymfonie had kunnen voltooien, zou dat allicht anders geweest zijn. Roland volgt het nog wel zonder wrok via de media en blijft geboeid in be- en verwondering. (Bernard Callens)