Zelfdoding in West-Vlaanderen: uitgelegd in vijf stellingen

Een puntkomma-tatoeage is hét symbool voor mensen die diep zaten, soms zelfs met een zelfmoordpoging achter de rug, maar dat overwonnen en nu weer positief in het leven staan. (Foto Tom)
Olivier Neese
Olivier Neese Editieredacteur Brugsch Handelsblad Brugge - Torhout

Nergens in Vlaanderen stappen meer mensen uit het leven dan in West-Vlaanderen. ‘Krant van West-Vlaanderen’ kiest er deze week resoluut voor om het taboe te helpen doorbreken met een verhelderend en hoopvol dossier.

“West-Vlamingen zijn binnenfretters.” Dat is meestal het antwoord dat gegeven wordt op de vraag waarom West-Vlaanderen al jaren aan de top van het aantal zelfdodingen prijkt. Krant van West-Vlaanderen vond dit te simplistisch en verdiepte zich, met steun van professor Gwendolyn Portzky – wereldautoriteit in deze thematiek -, de voorbije maanden in dit delicate en complexe onderwerp. En levensbelangrijk, want zelfdoding is in Vlaanderen de belangrijkste doodsoorzaak bij 15- tot 50-jarigen!

1. Elke week plegen 5 West-Vlamingen zelfmoord

Volgens de sterftecertificaten, waarop telkens de doodsoorzaak ingevuld moet worden, blijkt dat in 2014 zeker 245 West-Vlamingen (163 mannen en 82 vrouwen) zelfdoding pleegden. Omgerekend zijn er dat vijf per week.Vermoedelijk zijn er nog meer want van 22 overlijdens zal de intentie voor altijd onduidelijk zijn. Was het een ongeluk of toch zelfdoding?

Om lokaal en internationaal correcte vergelijkingen te kunnen maken, wordt gewerkt met zogenaamde ‘gestandaardiseerde cijfers’. Daarbij wordt rekening gehouden met de veroudering en de aangroei van de bevolking. In 2014 pleegden op 100.000 West-Vlamingen 20,6 mensen zelfdoding en ondernamen meer dan een tienvoud daarvan (222 personen per 100.000 inwoners) een suïcidepoging.

Met uitzondering van China plegen in heel de wereld, dus ook in West-Vlaanderen, meer mannen dan vrouwen zelfmoord, terwijl er wel meer vrouwelijke pogers zijn (262 vrouwen en 190 mannen per 100.000 West-Vlamingen).

2. Niet in de Westhoek, maar in onze badsteden wordt het meest zelfdoding gepleegd

Bij zelfdoding in West-Vlaanderen wordt meteen gekeken naar de Westhoek. Maar dat beeld klopt niet. Als we op lange termijn kijken, scoren vooral de regio’s Oostende en Blankenberge, samen met Menen, slecht. Van heel Vlaanderen zijn dat de drie streken waar de zelfdodingscijfers het hoogst liggen. Ook de regio’s Veurne, Roeselare en Kortrijk laten erg hoge suïcidecijfers optekenen. Enkel voor de regio’s Waregem, Diksmuide, Torhout en Ieper liggen de cijfers voor mannen (licht) onder het Vlaams gemiddelde. Globaal gezien plegen mannen in Oost-Vlaanderen nog net iets vaker zelfdoding dan in West-Vlaanderen.

Wat de sterftecijfers door zelfdoding bij vrouwen betreft wordt West-Vlaanderen ingedeeld in vier grotere regio’s – Brugge, Kortrijk, Oostende en Roeselare – en van al die regio’s ligt het cijfer hoger dan het Vlaams gemiddelde. Sterker nog: de vier Vlaamse regio’s met de hoogste zelfdodingscijfers bij vrouwen zijn net de vier West-Vlaamse. Oostende en omgeving scoort het slechtst van heel Vlaanderen.

Het 'pop-upkerkhof', dat twee jaar geleden opdook in Merkem om het hoge aantal zelfdodingen bij jongeren in de Westhoek aan te klagen, kreeg intussen een permanente plaats op de begraafplaats van Houthulst. (Foto Tom)
Het ‘pop-upkerkhof’, dat twee jaar geleden opdook in Merkem om het hoge aantal zelfdodingen bij jongeren in de Westhoek aan te klagen, kreeg intussen een permanente plaats op de begraafplaats van Houthulst. (Foto Tom)

3. (West-Vlaamse) landbouwers vormen een risicogroep

De vinger leggen op dé reden voor een zelfdoding is onmogelijk. Zeer vaak is het een complexe combinatie van neurobiologische, psychologische, sociale en psychiatrische factoren. Toch kunnen bepaalde risicofactoren en -groepen onderscheiden worden. Sommige beroepen lopen een hoger risico. Zo komt zelfdoding opvallend meer voor bij landbouwers, artsen en politieagenten. Dit zijn mensen die veel werkdruk ervaren en makkelijk toegang hebben tot een dodelijk middel. Zo stapten de voorbije vijf jaar 84 agenten uit het leven, van wie 7 West-Vlaamse. Daarnaast spelen ook sociale redenen een rol. Landbouwers leven eerder geïsoleerd en zoeken beduidend minder hulp. Bij artsen rust er dan weer een taboe op geestelijke gezondheidsproblemen.

Ook bij holebi’s, transgenders en gevangenen zijn de suïcidecijfers hoger dan bij de rest van de bevolking.

4. West-Vlaamse jongeren vluchten meer in drank en drugs dan Nederlandse leeftijdsgenoten

Een van de triggers bij zelfdoding is drugs. Bij een onderzoek, waarbij West- en Oost-Vlaamse jongeren vergeleken werden met Nederlandse leeftijdsgenoten uit een vergelijkbare regio, bleek dat het denken aan zelfdoding en het aantal pogingen bij onze jongeren dubbel zo hoog liggen als bij hun Nederlandse leeftijdsgenoten.

Onze jongeren blijken angstiger te zijn dan Nederlandse jongeren en zoeken minder snel een oplossing voor dagdagelijkse problemen. Om zich beter te doen voelen, blijken onze jongeren significant meer hun toevlucht te nemen tot vluchtmiddelen, zoals drugs en alcohol, zonder daaraan verslaafd te zijn. Dat strookt nochtans niet met het heersende beeld over Nederland met zijn gedoogbeleid en het daaruit volgende drugsgebruik.

Uit een onderzoek van de KU Leuven blijkt dat West-Vlamingen niet vaker suïcidale gedachten hebben dan andere Vlamingen, en dat hun ‘mentaal welbevinden’ eveneens op hetzelfde niveau zit.West-Vlamingen hebben wel minder de intentie om hulp te zoeken voor psychische en emotionele problemen en staan ook minder positief tegenover het zoeken van hulp. De schaamte om hulp te zoeken is er groter dan elders en meer mensen dan in andere provincies vinden het beter dat er niet over zelfdoding wordt gepraat.

5. Donkere dagen? Zelfmoord wordt vooral gepleegd in het voorjaar

Tot slot: het idee dat de donkere najaarsdagen, gecombineerd met de eindejaarsfeesten, voor meer zelfdodingen zouden zorgen, klopt niet. Er zijn er het meest in het voorjaar, gevolgd door het najaar.

Het hele dossier, met verhelderende uitleg en moedige getuigenissen, lees je deze week in Krant van West-Vlaanderen

Zelfdoding in West-Vlaanderen: uitgelegd in vijf stellingen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier