Paden oud Torhouts kerkhof vernieuwd, maar wat met grafmonumenten?

Tal van grafzerken op het oude kerkhof verkeren in verregaande staat van verval. (Foto JS)
Johan Sabbe

De paden van het beschermde deel van de oude begraafplaats aan de Bruggestraat zijn sinds enkele weken heraangelegd, zodat er zelfs vlot op de hoofdwegels gefietst kan worden. Maar veel grafmonumenten verkeren in een verregaande staat van verval, een probleem dat heel wat moeilijker aan te pakken valt. Toch maken de verantwoordelijke schepenen Elsie Desmet en Lieselotte Denolf zich sterk dat ze op relatief korte termijn van het oude kerkhof een mooie, groene parkbegraafplaats kunnen maken. Eerst is het sowieso wachten op de goedkeuring van het beheerplan door het Agentschap Onroerend Erfgoed. Dat zou ten laatste eind oktober rond moeten zijn.

Elsie Desmet is als schepen van Begraafplaatsen verantwoordelijk voor het dossier in zijn geheel en Lieselotte Denolf neemt als schepen van Cultuur de erfgoedaspecten voor haar rekening.

“We hebben met de stad een onderzoekspremie ontvangen”, zegt Lieselotte. “Kunsthistorica Anne-Mie Havermans, die gespecialiseerd is in funerair erfgoed, zal ons bijstaan samen met de plaatselijke geschied- en heemkundige kring Het Houtland, die heel wat kennis over het oude kerkhof heeft opgedaan. Ook de vzw Monumentenwacht zal bijspringen met uitleg over de meest markante graftekens. Het is de bedoeling dat Anne-Mie Havermans het historische onderzoek verfijnt, verdere kennis vergaart en de waarde van de grafmonumenten bepaalt. Ze zal ons ook aanbevelingen verstrekken over hoe we de restauratie het best aanpakken. We hebben met haar al een eerste inleidende vergadering achter de rug. Het onderzoek zal zeker enkele maanden in beslag nemen, maar we hopen hoe dan ook dit jaar nog te kunnen landen.”

Heraanleg paden is gebeurd

“De zijpaden verkeerden in zulke slechte toestand dat sommige zo goed als onbegaanbaar geworden waren”, licht schepen Desmet toe. “Nog langer wachten om ze te herstellen, was geen optie meer. Intussen is in het beschermde deel de heraanleg van de hoofdpaden in halfverharding en van de zijpaden in grindgazon volledig afgewerkt. Het aanbestedingsdossier betrof enkel die paden en niet deze van het niet-beschermde deel. Het resultaat oogt mooi.”

“In het niet-beschermde deel aan de kant van het voetbalstadion De Velodroom bevinden er zich – naast grindgazonpaden – vier asfaltpaadjes. Eentje ervan is in goede staat. De andere drie zullen we op termijn ook omvormen tot grindgazonpaden.”

Niet iedereen vindt de renovatie van de paden een verstandige beslissing. Ward Baert van de oppositiepartij N-VA heeft het er alvast moeilijk mee. “Ik noem het een schromelijke vergissing dat de stad de paden heeft laten heraanleggen vóór de restauratie van de grafmonumenten heeft plaatsgevonden”, zegt hij. “Vrachtwagens, kranen en betonmolens zullen de halfverharding in de kortste keren aan flarden rijden. En intussen blijft het een open vraag welke monumenten er voor welke prijs en door wie gerestaureerd zullen worden. Wie zal bereid zijn financieel op te draaien voor een of ander ver familielid dat nog vóór de Eerste Wereldoorlog in Thourout overleden is? Een totaalplan is er nog helemaal niet, maar toch heeft de stad de werkzaamheden laten uitvoeren die het laatst hadden moeten gebeuren: het herstellen van de paden.”

Hergebruik graven is mogelijk

Schepen Desmet blijft erbij dat er niet meer gedraald kon worden met het heraanleggen van de paden. Ze bevonden zich in veel te slechte staat. Maar nu richt ze haar aandacht volledig op het beheerplan en de manier waarop de vervallen grafzerken – waaronder tal van waardevolle – gerestaureerd kunnen worden. Een relatief groot deel van de begraafplaats werd op 27 mei 2015 door Vlaams minister Geert Bourgeois beschermd als monument.

“In totaal zijn er 1.698 van de 2.372 grafmonumenten beschermd”, weet Elsie Desmet. “Van die bijna 1.700 grafzerken zijn er 1.419 onomkeerbaar beschermd en zijn er 279 weliswaar beschermd, maar met de mogelijkheid om ze mits een degelijke motivatie eventueel toch te verplaatsen of weg te nemen. Wat we voor alle duidelijkheid niet van plan zijn te doen.”

“Voor die bijna 1.700 beschermde monumenten zijn dit zo’n beetje de mogelijkheden. Ofwel worden ze gerenoveerd door particulieren die er een concessie voor hebben. Ofwel worden ze gerenoveerd door het stadsbestuur. Ofwel worden particulieren of verenigingen er meter of peter van. Ofwel, als vierde en laatste optie, wil iemand het grafmonument in hergebruik nemen door er een urne in te plaatsen, weliswaar op voorwaarde dat de betrokkene de renovatie voor zijn rekening neemt. Momenteel bedraagt de renovatiesubsidie voor de lokale overheid 80% van de kosten en voor particulieren 60%. Ik beklemtoon dat dit enkel de beschermde monumenten betreft.”

“Op 18 april hebben we met de stad het beheerplan voor de oude begraafplaats bij het Agentschap Onroerend Erfgoed ingediend. Dat agentschap heeft wettelijk 90 dagen de tijd om een preadvies te formuleren. Dan kunnen de eventuele aanpassingen gebeuren. Wellicht nog vóór de bouwvakantie zullen we de definitieve versie van het beheerplan kunnen indienen voor de finale goedkeuring. Het Agentschap Onroerend Erfgoed heeft dan weer 90 dagen de tijd om zijn zegen te geven. Ik ga ervan uit dat alles ten laatste eind oktober in kannen en kruiken zal zijn. Definitief goedgekeurd dus.”

Niet beschermd is geen premie

“Pas van zodra de definitieve goedkeuring binnen is, kunnen de premieaanvragen starten”, vervolgt schepen Desmet. “Op dat moment zullen we de te volgen procedure voor de aanvragen moeten vastleggen. In elk geval is het dan noodzakelijk om een infomoment te organiseren voor de bevolking en uitleg te geven over de restauratiepremies, de mogelijkheid tot hergebruik van grafmonumenten, enzovoort. We hopen dat er intussen niets aan de hoogte van de premies zal veranderen. Zoals gezegd, bedragen die momenteel 60% voor particulieren en 80% voor de lokale overheid. Sommige graven zijn voorzien van een waardevolle creatie van de bekende beeldhouwer André Taeckens.”

Blijft natuurlijk het probleem van de relatief grote groep vervallen grafzerken die niet beschermd zijn. “Wie als nabestaande zo’n graf wenst te behouden, moet zelf instaan voor het onderhoud en het eventuele herstel of de renovatie”, verduidelijkt Elsie Desmet. “Maar dat dient volledig op eigen kosten te gebeuren, want er zijn in dat geval helaas geen overheidssubsidies mogelijk. De eigenaar moet zélf voor alles opdraaien.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier