Geen markt waar meer bekend volk wandelde

Een zondagavond in de zomer van 17. De Grote Markt van Ieper lijkt één grote filmset. Op een podium brengt de Britse actrice Helen Mirren op indrukwekkende wijze het oorlogsgedicht In Flanders Fields. Honderdduizenden Britten volgen de filmster thuis op hun scherm bij de herdenking van de Slag om Passendale. Helen Mirren, u kent ze wel, van talloze films – ze won een Oscar voor haar vertolking van The Queen, tien jaar voor ze in Ieper verscheen… Ze is niet enige wereldster die hier in Ieper ooit over de markt stapte. Er is geen Grote Markt in het land waar meer wereldfiguren voorbijliepen dan die van Ieper.

De meest tot de verbeelding sprekende én drukst bijgewoonde bijeenkomst op de Ieperse Markt was die van de paus in 1985. Paul Hullak baatte nog maar anderhalf jaar hotel ‘t Zweerd uit toen de Ieperse Grote Markt naar aanleiding van het bezoek van paus Johannes Paulus II helemaal op zijn kop stond. “Alles was weken van tevoren afgezet“, vertelt Paul. “Voor de Lakenhalle stond een mastodont van een podium. De organisatoren en de stad verwachtten enorm veel volk. We dachten allemaal dat we een goeie dag zouden hebben, maar niemand verkocht iets. Blijkbaar stonden ze met broodjes langs de invalswegen.”

Rode loper

Gewezen stadssecretaris Jan Breyne herinnert zich die 17 mei nog als was het gisteren. Paus Johannes Paulus II landde toen met een helikopter op het terrein van de transportfirma Sitra. Van daar ging het in kolonne naar de Grote Markt. “En die stond vol van het volk”, weet Jan Breyne nog. Het bezoek van de paus aan de vredesstad bleef ook anekdotisch nazinderen, bevestigt Jan Breyne het verhaal van de Ieperse hotelier. “Inderdaad, vooral bij de Ieperse horecabedrijven. Die hadden voor de volkstoeloop enorm veel belegde broodjes klaargemaakt. Maar ze hadden er niet op gerekend dat de ‘pelgrims’ hun eigen knapzak mee hadden. De broodjes kenden weinig succes – en dat is nog eufemistisch uitgedrukt. De kloosters en diverse instituten van Ieper hebben die avond allemaal gratis belegde broodjes kunnen eten.”

“Het bezoek van de paus in 1985 blijft de meest tot de verbeelding sprekende én drukst bijgewoonde bijeenkomst”

Ieper rolde wel meer de rode loper uit op de Grote Markt voor de groten der aarde: Angela Merkel, François Hollande, koningin Beatrix, Marc Rutte, David Cameron, José Manuel Barroso… Ontelbare staatshoofden, royals en ambassadeurs flaneerden in de schaduw van het belfort en de Lakenhalle. “Koningin Elizabeth en haar gemaal prins Philip van Engeland die te voet van de Grote Markt naar de Menenpoort wandelden. Dat zal me toch bijblijven. Koning Filip is ook al vaak gekomen met Mathilde, maar zij zitten altijd in de auto. Te voet gaan ze niet”, lacht Paul.

“Natuurlijk hebben we dan ook de veiligheidsdiensten over de vloer gehad. De Engelsen hebben eens het volledige hotel afgehuurd. Dat was tijdens de herdenking van de Slag van Passendale. Nochtans vind ik dat de veiligheidsmaatregelen minder strikt zijn dan vroeger. Twintigjaar geleden moesten we de paspoorten overschrijven van alle gasten. Iedere dag na de Last Post kwam de politie dan langs bij een viertal hotels om die gegevens op te halen. Maar plots zijn ze daarmee gestopt. Nu is er terreurdreiging en doen ze het niet.”

Vredesstad

Ieper ademt geschiedenis. Jan Breyne: “DeGrote Markt was meer dan eens het decor voor belangrijke historische gebeurtenissen. Op 21 mei 1940 vond in het Kasselrijgebouw van Ieper – daar is nu de handelsrechtbank gevestigd – de ‘Conferentie van Ieper’ plaats, die in feite een opeenvolging van gesprekken was, met als centrale figuur Koning Leopold III. Ook enkele ministers onder wie Paul-Henri Spaak waren aanwezig. De koning wilde de mening kennen van een aantal generaals over een eventuele terugtrekking van het Belgisch leger tijdens de Duitse invasie”, vertelt Jan Breyne.

Het klinkt vreemd en het is ogenschijnlijk tegenstrijdig, maar het is precies door oorlogen dat Ieper zich als vredesstad heeft kunnen profileren. Vrij recent, maar ook al in het verleden, herinnert Jan Breyne zich. “Op 25 juni 1961 was er een bijzondere gebeurtenis op de Grote Markt. Het bezoek van een groep Britse oud-strijders kreeg een bijzondere betekenis omdat er een ontmoeting en collectieve handdruk plaatsgreep met vroegere vijanden uit Duitsland. Het werd een eenvoudige en spontane ontmoeting tussen soldaten die elkaar meer dan 45 jaar daarvoor hadden bestreden. Ieper werd uitgekozen als stad voor deze ontmoeting wegens het oorlogsverleden. Alleen de Ieperse oud-strijdersverenigingen waren nog niet klaar voor deze ontmoeting en distantieerden zich van het gebeuren. Ze lieten hun vlaggen thuis.”

De Ieperlingen zelf kijken met gemengde gevoelens naar hun Grote Markt. Paul Hullak: “Er huisden hier op de markt vroeger 24 verenigingen. Nu hebben we er geen meer. De Grote Markt was vroeger van de Ieperlingen, nu van de toeristen.”

De herdenking 100 jaar Eerste Wereldoorlog heeft dat de voorbije jaren nog versterkt. “2014 was een superjaar. Dat zullen we niet snel nog eens meemaken”, zegt Paul Hullak. “We zaten ‘s middags en ‘s avonds twee keer volgeboekt. 2016 bijvoorbeeld was veel minder, vooral door de aanslagen in Brussel. Dat hebben we hier tot op de Grote Markt van Ieper gevoeld. Boekingen die al maanden vastlagen, werden plots afgezegd. Mensen die ieder jaar kwamen, annuleerden hun bezoek. Ik had zelfs een legereenheid die ieder jaar kwam. De dag na de aanslagen hebben ze hun boeking geannuleerd en we hebben ze nooit meer teruggezien. Ondertussen is de toestand weer genormaliseerd, maar terwijl 2015 en 2016 eigenlijk topjaren hadden moeten zijn geweest, waren het nu tegenvallers. Er zijn nog altijd buitenlanders die België links laten liggen.”

“Het In Flanders Fields Museum heeft een grote boost gegeven aan het toerisme. Vroeger hadden we ook veel volk, maar nu is Ieper op toeristisch vlak echt een trekpleister geworden. Anderzijds zijn we ook met veel meer horecalui om de taart te delen. Het zijn allemaal terrasjes en restaurants die je ziet. Vroeger waren er misschien maar vier horecazaken op de hele markt. In het begin draaiden wij gelijk zotten. Vroeger was het misschien vierhonderd frank voor een kamer, nu is het vierduizend.”

En dan, op een keer – in april 2001- draait dat bos van camera’s en micro’s op de markt weg van de Lakenhalle, naar rechts. Ze zoomen in op het groene busje dat aan de rechterzijkant van het gerechtsgebouw arriveert. De zijdeur schuift open en met de handen voor zich geboeid, het hoofd naar beneden gebogen, haastten de drie gevallen goden van L&H – Jo Lernout, Pol Hauspie en Nico Willaert – zich naar binnen. Een nieuwe stellingenoorlog, aangevoerd door advocaten en journalisten, nam de markt van Ieper in zijn greep. Voor maanden, voor jaren zelfs.