Brugge: Het leven zoals het is aan De Coupure

Het pittoreske haventje aan De Coupure. Er liggen heel wat pleziervaartuigen die in Brugge overwinteren of tijdelijk aanmeren tijdens hun cruise langs de Europese binnenwateren. © PDV
Redactie KW

Marieke van Jacques Brel prijkt dit jaar dertig jaar op het pleintje nabij het doorgangshaventje aan De Coupure, ‘tussen de torens van Brugge en Gent’. Ze kijkt er uit over de pleziervaartuigen die in Brugge overwinteren of tijdelijk aanmeren tijdens hun cruise langs de Europese binnenwateren.

Het stadskanaal dat we kennen als De Coupure en dat loopt tussen de ringvaart en de samenvloeing van de Groenerei en de Sint-Annarei, werd gegraven in de periode 1751-1753. De aanleg ervan betekende een echte ‘snede’ in de stad Brugge en er moesten dan ook enkele huizen en zelfs straten verdwijnen om die aansluiting met de toen al bestaande Langerei mogelijk te maken.

Door die afsnijding vermeed men de smalle, bochtige reitjes in het zuiden van de stad; heel belangrijk voor de vlotte aanvoer van goederen over het water destijds. Rondom de Coupure was er heel wat industriële activiteit waar de fabrieksschoorstenen nu nog altijd de stille getuigen van zijn.

Rustige woonbuurt

Veel industriële activiteit is er vandaag de dag niet meer te bespeuren aan De Coupure. Het is een rustige woonbuurt geworden waar een doorgangshaventje voor pleziervaartuigen heel het jaar door voor een prettige vakantiesfeer zorgt.

“De heropleving is voor een groot stuk te danken aan Tom Allewaert”

“Aan De Coupure is het echter niet altijd zo plezierig en charmant geweest”, getuigt Filip De Reygere, die al sinds 1983 aan de Predikherenrei, aan de oever van De Coupure, woont. “Toen was het hier eigenlijk een echt botenkerkhof; het lag vol met vuile scheepswrakken waar niemand nog naar om keek. De industrie was hier weg gevallen en bijgevolg hadden die vrachtschepen ook geen functie meer. De buurt was nauwelijks onderhouden en het onkruid tierde welig.”

“De heropleving van de buurt is voor een groot stuk te danken aan Tom Allewaert die eind de jaren tachtig met een hotel begon op de hoek Coupure-Schaarstraat. Hij kon die vuile boel niet meer aanzien en sprak vele relaties aan om de buurt op te waarderen en die scheepswrakken te laten weg halen. Allewaert kwam uiteindelijk in contact met de Vlaamse Pleziervaart Federatie en zo werd De Coupure stilaan uitgebouwd tot het pittoreske haventje voor pleziervaartuigen zoals we het nu kennen.”

Overvloed aan zaken

Dat kan ook Jef Coppieters getuigen. Hij is ondervoorzitter van de Vlaamse Pleziervaart Federatie (VPF) en verantwoordelijk bestuurder voor het haventje. “De Coupure is hoofdzakelijk een doorgangshaven waar de boten maar voor enkele dagen aanmeren. In de winterperiode zijn er wel enkele schepen die permanent bewoond zijn of die er alleszins ‘overwinteren”, stelt Coppieters. “Brugge is ideaal gelegen voor de liefhebbers van pleziervaart. Vanaf de ringvaart, waar de Coupure op aansluit, kun je immers alle kanten uit. Nog los van de ligging in het binnenvaartnetwerk is De Coupure een interessante locatie.”

“Vooral de Britten, maar ook Australiërs en Nieuw Zeelanders, voelen zich hier erg goed thuis”

“De mensen die er aanmeren of voor langere tijd verblijven hoeven maar aan wal te gaan en ze hebben direct een overvloed aan restaurants, cafeetjes, en kwalitatieve bakkers, slagers en delicatessezaken. Vooral de Britten, maar ook Australiërs en Nieuw Zeelanders, voelen zich hier erg goed thuis. Ik hoor dat de kroegen en eethuisjes in de Hooistraat en rondom het Astridpark bij hen erg geliefd zijn.”

Als we het haventje eens overschouwen zien we zowel blitse, moderne jachtboten als eerder rustiek aandoende binnenvaartschepen, in het Engels ook wel ‘barges’ genoemd. Het gaat hier om platte boten, die oorspronkelijk gebruikt werden voor het transport van goederen over de binnenvaartwateren. Vooral in Nederland werden dit soort vaartuigen vaak geproduceerd en gebruikt. Chris Grant en zijn vrouw Diana zijn de trotse bezitters van zo’n ‘barge’, die tijdens ons bezoek aangemeerd lag aan De Coupure.

Chris ontvangt ons samen met havenmeester Andy Cook in de gezellige stuurhut van de ESME, zoals het schip gedoopt werd. Aan het schip blijkt een bijzonder boeiende geschiedenis vast te zitten.

Duitse soldaten

“Het schip werd in Nederland gebouwd, in Friesland meer bepaald, en dateert van 1927”, weet Chris Grant, de huidige eigenaar. “Het behoorde eerst toe aan Johannes Timmerman uit Breda en droeg de naam Elizabeth, naar zijn echtgenote. Het echtpaar had één zoon, Gerrit, en drie dochters, met name Maria, Tiny en Wily. Zoon Gerrit werd vanaf zijn dertiende opgeleid tot schipper.”

“Niet lang daarna stierf Johannes Timmerman echter op erg jonge leeftijd en liet zo dus een weduwe, vier kinderen en een groot schip achter. Gerrit was genoodzaakt de rol van man van het gezin op te nemen en deed het zware werk aan dek, terwijl zijn moeder aan het stuurwiel stond.”

“Door een toeval gingen we op zoek naar de voorgeschiedenis van het boot”

“Het gezin leefde aan boord in de regio van Rotterdam en transporteerde diverse goederen, zoals graan en tuft. Gerit en zijn moeder werkten vele jaren samen als een team. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het schip opgeëist door de Nazi’s, die Gerit’s moeder wegstuurden – zij ging bij familievrienden wonen – en Gerrit zelf gedwongen aan het werk zetten. Hij moest met zijn schip de Duitse soldaten transporteren.”

“Na de oorlog kreeg hij het schip gelukkig ongeschonden terug in eigen handen en zijn moeder ging weer samen met hem aan het werk. In 1969 stopte zijn moeder met werken op de boot. Ze was toen al een eind in de tachtig en stierf een jaar later in een ziekenhuis. Gerrit, toen ook al 65, besloot om te stoppen met het verschepen van cargo maar bleef wel nog twintig jaar op het schip wonen. Hij stierf in 1999.” Het schip werd nadien enkele keren doorverkocht en in 2006 kwam het in handen van Diana en Chris Grant, de huidige eigenaars, terecht.

“Door een toeval gingen zowel mijn vrouw en ik als enkele nichtjes van ‘oom Gerrit’, dochters van zijn zussen dus die ook vaak aan boord waren geweest, op zoek naar de voorgeschiedenis van het boot. Via een gespecialiseerd internetforum en wat tussenpersonen raakten we met elkaar in contact. Zeker voor Gerrit’s nichtje Emma was het een enorm emotioneel weerzien met het schip en voor ons ongemeen boeiend om met die mensen en de opmerkelijke geschiedenis van ons mooi schip kennis te maken.”

Vrienden van De Coupure eren Jacques Brel

Filip De Reygere woont sinds 1983 vlakbij het haventje en kent heel de buurt als zijn broekzak. “Sinds de plaatsing van het beeldje van Marieke, gebaseerd op het bekende liedje van Jacques Brel, op het pleintje hier ben ik betroken bij het wijkfeest. Voor het dertigjarig bestaan van het beeldje willen we deze zomer een Brel-imitator naar het wijkfeest halen.”

Filip De Reyghere stond mee aan de wieg van de vzw Vrienden van De Coupure.
Filip De Reyghere stond mee aan de wieg van de vzw Vrienden van De Coupure.© PDV

Om de recente geschiedenis van de wijk De Coupure te leren kennen is er geen betere gesprekspartner dan Filip De Reyghere. De gepensioneerde bankier stond in 1988 mee aan de wieg van de vzw Vrienden van De Coupure. “Samen met het opstarten van het haventje voor pleziervaartuigen wilden we met onze vereniging meer sfeer en samenhorigheid in de buurt brengen”, zegt Filip.

“De plaatsing van het beeldje van Marieke hier in 1988, was een belangrijk moment. Het is van beeldhouwer Jef Claerhout en de idee om het hier te plaatsen kwam er door burgemeester Frank Van Acker, schepen Raymond Reynaert en schrijver en journalist Johan Anthierens. ‘Marieke’ is dus een van de bekendste liedjes van Jacques Brel, waarin hij zingt over ‘Marieke, tussen de torens van Brugge en Gent’. In die zin staat het beeldje dus op de perfecte locatie.” Filip wijst erop dat ook Brugge Culturele Hoofdstad in 2002 een belangrijk moment was voor de verdere opwaardering van de buurt. “De mooie Conzettbrug kwam er, ideaal voor fietsers en wandelaars, en ook de Schaarbrug en de sasdeuren werden toen vernieuwd. Dit jaar staat het beeldje van Marieke trouwens dertig jaar op het plein en we willen voor die gelegenheid graag de Brel-imitator Philippe Jordens naar ons wijkfeest halen.”

“Vervroegd met pensioen om te cruisen”

Chris Grant en zijn vrouw Diana gingen met vervroegd pensioen om met hun ‘barge’ te kunnen cruisen doorheen de Europese binnenwateren. “We zagen vrienden en collega’s op jonge leeftijd ziek worden en sterven en wilden van het leven gaan genieten.”

Engelsman Chris komt sinds 2010 naar de Coupure.
Engelsman Chris komt sinds 2010 naar de Coupure.© PDV

Chris Grant (62) uit Cambridge, Engeland, had jarenlang zijn eigen softwarebedrijf en zijn vrouw Diana had een drukke baan in een ziekenhuis. Als jonge vijftigers besloten ze plots met vervroegd pensioen te gaan. “We zagen veel vrienden en collega’s op behoorlijk jonge leeftijd ziek worden en zelfs sterven aan kanker en besloten dat het tijd was om van het leven te gaan genieten. Ook toen ik nog werkte deden we al aan pleziervaart, maar toen met een jachtbootje en vooral in Engeland”, vertelt Chris.

“In 2006 kochten we ons huidige schip en sinds 2010 komen we naar dit stemmig haventje in Brugge. We hebben nog ons huis in Engeland maar verblijven toch erg vaak op dit schip, dat ik deels heb verbouwd om het comfort te verhogen.”

“Ik ben echt gepassioneerd door dit soort oude vrachtschepen van Nederlandse herkomst en ben ook hoofdredacteur van het gespecialiseerde tijdschrift Blue Flag. We cruisen graag in België – vooral de Westhoek is prachtig maar varen ook graag door de Franse binnenwateren. Dan meren we ergens aan waar de kinderen en kleinkinderen ons komen bezoeken”

“Op zoek naar nog een derde havenmeester”

Andy Cook, een gepensioneerd technisch ingenieur, is al zo’n zeven jaar havenmeester en ziet in het winterseizoen toe op het vlot verloop in het pleziervaarthaventje.

Het haventje van De Coupure beschikt in principe over twee havenmeesters: een voor het winterseizoen van 1 oktober tot 31 maart en een voor het zomerseizoen. “We zijn echter nog op zoek naar iemand om die taak de komende zomer in te vullen“, weet Andy, de ‘winterhavenmeester’ dus.

Andy en Claire:
Andy en Claire: “We hebben ook goeie contacten met de lokale mensen hier.”© PDV

“Die taak bestaat erin te fungeren als aanspreekpunt, de Conzettbrug te openen en sluiten en afspraken te maken me de andere bruggenwachters op de ringvaart voor het vlot in -en uitvaren van de boten.”

“Verder regel ik het innen van het havengeld, de contracten voor de zogenaamde ‘winterberging’ en de afrekening van de elektriciteit”, vervolgt Andy, hier samen met zijn vrouw Claire op de foto.

Zij vindt het erg rustgevend om te cruisen aan niet veel meer dan 8 km per uur. “Het is hier een leuke gemeenschap: in december hangt er op iedere boot mooie kerstverlichting en we vinden altijd wel een gelegenheid om samen het glas te heffen.”

“We hebben ook goeie contacten met de lokale mensen hier. Zeker de jaarlijkse race met papieren bootjes zorgt telkens weer voor heel wat hilariteit hier in de haven.” (PDV)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier