Elk jaar opnieuw volgen ze elkaar in deze tijd van het jaar op : de orkanen en tropische stormen die doorgaans met een vrij onschuldig klinkende naam een spoor van vernieling trekken aan de andere kant van de wereld. En terwijl Irma lelijk huishoudt in de VS, wacht ook West-Vlaanderen code geel… Maar moeten we voor dergelijke fenomenen ook bij ons bang zijn?
“In principe wordt er in Europa niet gesproken over tornado’s, wel eerder over windhozen”, vertelt weerkundige Nicolas Roose. “De term tornado wordt in de media maar al te graag gebruikt om de kop of het artikel kracht bij te zetten. In Amerika ligt de term ‘tornado’ wel voor de hand, omdat de omstandigheden tot klassieke wervelstormen daar wel goed zijn.”
Windhozen of tornado’s zijn kolommen lucht die onder een onweerswolk worden gevormd. Die kolken wervelen snel rond, aan een snelheid van 150 tot zelfs meer dan 200 kilometer per uur. Daardoor doen zich grote drukverschillen voor, en zo ontstaat een soort draaikolk met een grote opwaartse kracht. Doordat de windhoos onder een onweerswolk hangt, bevat die heel wat fijne waterdruppeltjes, wat ervoor zorgt dat die windhoos voor ons zichtbaar wordt. Een windhoos wervelt erg snel rond en zorgt voor een spoor van vernieling dat soms kilometers lang is. Maar windschade na zware onweren zijn niet altijd het gevolg van een windhoos, maar wel van valwinden.
Windschade na zware onweren zijn niet altijd het gevolg van een windhoos, maar wel van valwinden
Sinds 1880 stelde het KMI al tientallen windhozen vast in België. Elk jaar worden wel een paar windhozen opgemerkt in ons land, en daar hebben ook de sociale media hun invloed op. “De sociale media hebben een grote impact op de meldingen van windverschijnselen”, stelt Nicolas Roose vast. “Windhozen, shelfclouds (wolken die aan regenbuien verbonden zijn, red.) of roterende wolkenformaties worden via Twitter erg snel verspreid. In het Engels wordt deze term van waarschuwen trouwens nowcasten genoemd. Ook ikzelf maak hier dankbaar gebruik van via @NoodweerBe, het Twitteraccount van Noodweer Benelux. Die site maakt deel uit van een algemeen waarschuwingsmedium dat in de toekomst mogelijk het klassiek weerbericht zal overstijgen.”
Windhozen in de provincie
In allerlei gemeenten verspreid in onze provincie kwamen de vorige eeuw windhozen voor, al haalden heel wat windhozen uit deze lijst nooit het nieuws. Zo trok een windhoos in september 1902 door Kortemark en Torhout, waarbij er heel wat ravage werd veroorzaakt en er verschillende zwaargewonden vielen. Een jaar later was er een zwakke windhoos in Zonnebeke, en Tielt werd er in juli 1930 door getroffen.
In april 1936 werden de inwoners van Ingelmunster het slachtoffer van een windhoos. In augustus 1954 trok een windhoos van Menen naar het Antwerpse Willebroek, waarbij ze een kilometers lang spoor van vernieling achterliet.
In juli 1966 kreeg de streek van Kortrijk een hevig onweer over zich, vergezeld van een mogelijke windhoos, die ook ernstige plaatselijke schade veroorzaakte. In juni 1967 werden Boezinge en Dikkebus getroffen door een windhoos, die vooral schade aanrichtte in het Antwerpse Oostmalle en de bekendste windhoos uit de Belgische geschiedenis is.
De inwoners van Poperinge werden in 1978 dan weer het slachtoffer van een windhoos, terwijl buurgemeente Ieper er in augustus 1985 door getroffen wordt, in combinatie met een hevig onweer met hagelbuien. Een windhoos veroorzaakte in februari 1988 ook schade tussen Gistel en Bredene en in de streek rond Brugge passeerde in juni 1996 een windhoos, zonder veel schade. Twee maanden later veroorzaakte een andere windhoos wel schade, dit keer in Hoogstade.
In 2014 al in Rekkem en Kortrijk
En tegenwoordig komen windhozen nog voor. Op 5 februari 2013 werd Meulebeke getroffen door een windhoos, terwijl er op 25 januari 2014 een windhoos trok over Rekkem en Kortrijk tijdens een zware storm die de hele provincie trof. “De provincie West-Vlaanderen kent een microklimaat dat in de zomer- en winterperiode wordt beïnvloed door de nabijheid van de Noordzee”, legt Nicolas uit. “Door het contrast in temperatuur tussen de Noordzee en het binnenland zien we vaak in de zomerperiode forse buien ontstaan. Heel wat mensen herinneren zich waarschijnlijk nog de spectaculaire wolkenformatie aan de Belgische kust in 2013.”
“Windhozen blijven echter een eerder zeldzaam fenomeen in onze provincie omdat we weinig onstabiliteit kunnen creëren in het westen. De temperatuur ligt hier namelijk vaak een fractie lager dan in het oosten. In de winterperiode ligt dat anders omdat de ‘warme’ Noordzee dan net voor onstabiliteit zorgt in samenwerking met de koude bovenlucht op 5,5 kilometer.”
Nicolas kan niet vertellen hoe groot het risico op windhozen exact is in onze provincie. “Forse onweersbuien doen zich meestal voor op een lokale schaal. Dergelijke fenomenen kunnen zich overal in België voordoen, maar algemeen wordt aangenomen dat het centrum en het noordoosten van het land de meest forse onweersbuien over zich heen krijgen.”
Kust vs. binnenland
De plaats waar je woont, speelt ook een rol in de kans op windhozen. “Het maakt geen enkel verschil of je nu op het platteland of in de stad woont, maar het verschil tussen kust en binnenland speelt natuurlijk wel een rol”, vertelt Nicolas. “In de zomer wordt er in het binnenland een grotere onstabiliteit opgewekt, die in het Engels cape wordt genoemd. In het westen wordt die cape wat onderdrukt door een eventuele zeebries en de wind uit het zuidwesten, het blijft daar dus koeler. Regio’s zoals het oosten van België en vooral het zuiden van Duitsland worden niets voor niets het ‘Tornado Alley’ van Europa genoemd, want vaak worden daar de meest hevige onweersbuien met windhozen gerapporteerd.”
Het toilet op de onderste verdieping
Het kan niet exact voorspeld worden waar een windhoos kan toeslaan, maar een beetje voorzorg kan wel. “Via de website www.noodweer.be wordt in geval van onweer gewaarschuwd voor randverschijnselen”, zegt Nicolas Roose. “Daarbij geven we ook een algemene indruk van waar de hoogste kansen op noodweer liggen.”
“Indien er zich een onweersbui met een windhoos ontwikkelt van het type wolk ‘supercell’ (het zwaarste type onweersbui, red.), is het handig om de radarbeelden van de nationale instanties te raadplegen en een veilige plaats op te zoeken als er daadwerkelijk een risico is. Enkele voorbeelden zijn het toilet op de onderste verdieping, de badkuip in de badkamer of in een kelder zonder ramen. Vermijd ruimtes met ramen, want glas kan ook bijzonder gevaarlijk zijn”, raadt Nicolas aan.
Maar hoe groot is die kans nu dat zo’n zware windhoos in onze provincie voorkomt? “EF3 tot EF5 tornado’s (tornado’s met de hoogste windsnelheden, red.) komen wel degelijk voor, een bekend voorbeeld van zo’n type windhoos is deze van het Nederlandse Chaam/Tricht in 1967”, aldus Nicolas Roose. “Het was die tornado die veel schade aanrichtte in het Antwerpse Oostmalle, in Boezinge en in Dikkebus.”
Maar zorgen moeten we ons niet meteen maken. “EF3 tot EF5 tornado’s zijn in België bijzonder zeldzaam”, besluit hij.
(FV/DFM)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier