Prehistorische riviervalleien ontdekt: resten van neushoorns en olifanten voor kust Zeebrugge

In de prehistorische valleien in wat nu de Noordzee is, liepen zoogdieren als olifanten, neushoorns, nijlpaarden, everzwijnen en edelherten. © Maikel De Clercq
Tom Vandenabeele

Boslandschappen met olifanten, neushoorns, nijlpaarden, everzwijnen en edelherten en koude toendrasteppen met mammoets en wolharige neushoorns. Wetenschappers hebben ontdekt dat onder de bodem van onze Noordzee prehistorische riviervalleien liggen waarin jagers-verzamelaars rondzwierven.

Voor de kust van Zeebrugge ligt Het Scheur, een kunstmatige vaargeul die geregeld moet worden uitgebaggerd. De bodem wordt er dus vaak verstoord. In de onmiddellijke omgeving halen vissers al decennia vaak beenderen van zoogdieren boven, zoals olifanten, neushoorns, nijlpaarden, everzwijnen en edelherten. Niet ver van Het Scheur werden ook fragmenten van beenderen van mammoets en wolharige neushoorns gevonden. Die vondsten wekten de belangstelling van wetenschapper Tine Missiaen van het VLIZ (Vlaams Institituut voor de Zee).

In samenwerking met de Universiteit Gent werd met seismologische apparatuur en boringen de zeebodem en de ondergrond van de Belgische Noordzee onderzocht. De resultaten zijn ronduit verbluffend en fascinerend.

“Ondergelopen land”

20.000 jaar geleden lag in de omgeving van Het Scheur een toendra-achtig landschap, doorsneden door meanderende rivieren”, legt Jan Seys van het VLIZ uit. “De Noordzee is met een gemiddelde van 90 meter sowieso geen diepe zee. En het deel voor de Belgische kust is relatief gezien heel ondiep. Eigenlijk is de Noordzee nu ondergelopen prehistorisch land. De zee kon in de prehistorie 120 meter lager liggen dan vandaag. Tijdens de ijstijden daalde de zeespiegel sterk omdat de aangroeiende ijskappen alsmaar meer water opsloegen. Van de Noordzee zoals we die vandaag kennen, was er toen geen sprake. In de warmere periodes tussen de ijstijden smolt het ijs en steeg de zeespiegel weer.”

Jan Seys:
Jan Seys: “De zee kon in de prehistorie 120 meter lager liggen dan vandaag. Tijdens de ijstijden daalde de zeespiegel sterk omdat de aangroeiende ijskappen alsmaar meer water opsloegen.”© Foto a-RB

Circa 120.000 jaar geleden begon de laatste ijstijd en koelde het klimaat sterk af. De zeespiegel daalde en in wat nu de Noordzee is, verrezen geleidelijk aan eilanden. “Zeker in de koudere fasen van deze ijstijd moet het er bijzonder onherbergzaam geweest zijn”, stelt Jan Seys. “Je kan je het landschap voorstellen als een gure open toendra. Er leefden mammoeten en wolharige neushoorns, beesten die flink wat kou kunnen verdragen. Die koude periode duurde tienduizenden jaren. Er zijn ook aanwijzingen voor de aanwezigheid van een kolonie van honderden, misschien wel duizenden walrussen.”

Vroege West-Vlamingen

In dat gure landschap zwierven vermoedelijk ook groepen jagers-verzamelaars rond. In een veel groter gebied dan het huidige West-Vlaanderen hielden zich dus al vroege West-Vlamingen op.

De wetenschappers proberen zich nu een beeld te vormen van de prehistorische landschappen. “Afhankelijk van het klimaat van het ogenblik waren dat warme waterrijke bosrijke gebieden of ijskoude gure open toendra’s”, zegt Jan Seys. “Wetenschappers hebben nu ontdekt dat er voor de huidige Belgische kust meerdere grote valleigebieden liggen, valleien die in de prehistorie tot dertig, veertig meter diep waren.”

“Eigenlijk is de Noordzee nu ondergelopen prehistorisch land”

Die valleien hebben intussen al namen. Zo is er sprake van de Oostendse Vallei, Zeebrugse Vallei, Thortonvallei en Kustvallei. “De Kustvallei liep langs de huidige kustlijn en boog ter hoogte van Zeebrugge en Oostende naar de – toen verder gelegen – zee toe”, aldus Jan Seys.

Windturbineparken

In de komende jaren worden er langs de kust grote infrastructuurwerken uitgevoerd om ons te beschermen tegen stormen en de stijgende zeespiegel. Als wetenschappers de prehistorische valleigebieden in de Noordzee in kaart kunnen brengen, weten we welke zones op de Noordzee archeologisch gevoelig zijn en waar er dus vooronderzoeken moeten worden uitgevoerd. “Dat betekent tijdswinst”, zeg Jan Seys. “Ook voor de bouw van nieuwe windturbineparken is die kennis bijzonder interessant. Tenslotte moet het mogelijk zijn om met dergelijke onderzoeken de huidige zeespiegelstijging beter in te schatten.”

www.vliz.be

Hoe zag onze kustzone en de Noordzee er in de prehistorie uit?

Maikel De Clercq van de Universiteit Gent maakte, samen met het VLIZ en een Britse illustrator, een mooi animatiefilmpje over hoe onze kustzone en de Noordzee er in dat ver en heel ver verleden moeten hebben uitgezien, welke dieren er woonden en in welke mate deze landschappen gebruikt werden door de mens.

https://www.youtube.com/watch?v=aaCRIdCuh_0

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier