Vandaag, 13 juli, is het precies 100 jaar geleden dat de Duitse officier-verkenner, eigenlijk door een misverstand, de dood vond. Samen met zijn broer Jona was Peter toen ingekwartierd op het kasteel van Heule.
Vier jaar later zou Jona zijn pasgeboren zoontje de naam geven van zijn gesneuvelde broer. Dat zoontje was niemand minder dan Sir Peter Ustinov, de later wereldberoemde acteur-Oscarwinnaar.
Lothair Vanoverbeke (71) uit Moorsele, specialist in de oorlogsluchtvaart, ontdekte het verhaal ruim 15 jaar geleden bij opzoekingen in de Bundesarchive in Koblenz en schreef er toen een artikel over in het infoblad van Flanders Aviation Society.
Russische adel
De broers Ustinov namen bij het begin van de oorlog dienst in het Duitse leger, eerst bij de Grenadiers maar in 1916 verhuisden ze naar de vliegtroepen als waarnemer. Ze kwamen in dienst van de ‘Fliegerabteilung Artillerie 250’ en kwamen zo in april 1917 met die eenheid op het vliegveld van Heule-Watermolen terecht.
Hun naam klinkt Russisch en de familie was inderdaad van Russische afkomst. De Ustinovs behoorden er zelfs tot de landadel, maar wegens hun protestants geloof werden ze weggepest in het orthodoxe Rusland. Rond 1870 trokken ze naar het Duitse Württemberg, toen een koninkrijk. Daar wisten ze hun naam officieel te veranderen in ‘von Ustinov’ en de Duitse nationaliteit te verkrijgen.
Vliegveld Heule-Watermolen
De Duitsers hadden rond Kortrijk verscheidene vliegvelden aangelegd, zo ook in Heule-Watermolen langs de Heulebeek. Grosso modo strekte het zich uit over de huidige wijken Waterhoek, Blauwpoort en Tinekeswijk aan weerszijden van de Bozestraat. Vlakbij lag de boerderij van Charles-Louis Baelde (later Pollet en in 1973 gesloopt voor de woonwijk Waterhoek, red.), waardoor men in de volksmond sprak van ‘Baeldens vliegveld’. Het vliegveld werd begin februari 1917 in gebruik genomen. Het werd een van de belangrijkste Duitse vliegvelden in West-Vlaanderen en herbergde meerdere luchtmachteenheden.
Gewone soldaten waren bij burgers ingekwartierd, piloten en officieren in Heule-centrum het kasteel van de familie Goethals (later gemeentehuis, red.) dat de naam ‘Kasino’ kreeg… Als luitenants waren Jona en Peter von Ustinov officier en verbleven dus op het kasteel. Beiden waren bekend als joviale kerels. Jona (25) was muzikant en speelde geregeld piano in het ‘Kasino’. Ze leidden er een relatief aangenaam leventje, tot die ongelukkige vrijdag de 13de in juli 1917.
Ondanks witte linten…
Er bestond toen tussen de vijandelijke partijen een afspraak waarbij men elkaar op de hoogte hield over boven vijandelijk gebied verloren piloten. Een vliegtuig wierp dan die gegevens in berichtenkokers af boven een vliegveld van de tegenstrever. Die vliegtuigen waren herkenbaar door lange witte linten aan de vleugels. Op 13 juli zou Peter von Ustinov zo’n vlucht maken, met als piloot Georg Fick. Het zou fataal aflopen. Boven Hollebeke bij Ieper werd hun vliegtuig neergehaald. Lothair Vanoverbeke: “Kenden de Britse kanonniers de betekenis van de witte linten niet, hadden ze ze niet opgemerkt door de zon of stoorden ze zich niet aan de afspraken? In elk geval hebben de Engelsen verontschuldigingen gestuurd…” Peter stierf vier dagen voor zijn 22ste verjaardag.
Toen het tragische nieuws de Heulse basis bereikte, probeerde Peters broer Jona meteen de plaats van het gebeuren op te zoeken. Peter werd aangetroffen liggend op zijn rug op een vleugel van het vliegtuig. Hij leek haast ongedeerd… Ook piloot Fick verloor het leven. Ze werden begraven op het Duits kerkhof in de Mellestraat in Heule. Dat kerkhof werd in 1957-58 overgebracht naar de Duitse begraafplaats Menen Wald in Menen waar hun grafsteen nu nog te vinden is. De naam van Peter von Ustinov is wel verkeerdelijk gespeld als ‘Peter von Ustinor’.
Acteur Peter Ustinov
Na de oorlog werkte Jona von Ustinov voor een Duits nieuwsagentschap in Amsterdam. In 1920 trouwde hij met een Russisch-Franse kunstenares en zij vestigden zich in Londen. Eerst werkte hij er op de persdienst van de Duitse ambassade. Hij kwam er in de jaren 30 in conflict met het nieuwe Duitse regime. Hij verloor zijn job, werd Brits staatsburger en liet zo snel mogelijk de Duitse ‘von’ uit zijn naam schrappen. Tijdens WO II werd hij spion bij de Britse inlichtingendienst. Uiteraard had hij intussen zijn Duitse medailles die hij in WO I gekregen had, vernietigd…
Zoon Peter Ustinov maakte al snel naam en faam als acteur. Hij werd onder meer bekend in de rol van keizer Nero in de film Quo Vadis (1951). Voor zijn rol in Spartacus en Topkapi sleepte hij een Oscar in de wacht. Hij is ook bekend voor zijn vertolking van detective Hercule Poirot. Hij was veeltalig en sprak zelfs een beetje Nederlands. In 1960 verhuisde hij om fiscale redenen naar Zwitserland, waar hij in 2004 overleed. In zijn biografie ‘Dear Me’ uit 1977 schrijft Ustinov over het wedervaren van zijn vader en oom in de Eerste Wereldoorlog in West-Vlaanderen. Het is niet geweten of hij ooit het graf van zijn oom heeft bezocht.
(Noël Maes)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier