Filmische evocatie van Wereldoorlog I in Tielt

Redactie KW

Op 18 oktober 2008 is het precies 90 jaar geleden dat de Duitse troepen Tielt verlieten. Een dag later meldden de Franse bevrijders zich present. De heemkundige kring De Roede van Tielt wil die historische momenten in herinnering brengen. Herman Verschelden schreef het script voor een docufilm, een project dat nu al door de provincie West-Vlaanderen wordt ondersteund en die luistert naar de naam : ‘Tielt 1914-1918, strategische hoogte voor hertogen en prinsen’.

„De heemkundige kring kwam bij me aankloppen en blijkbaar speelde men daar met de gedachte van een theatrale evocatie”, weet Herman Verschelden. „Ik vond dat echter te gemakkelijk, te oubollig. Ik legde als alternatief een docufilm voor. Dat de provincie mee in het verhaal stapte, nam de vrees voor financiële beslommeringen weg en kon ik aan de slag.”
„Ik stortte mij in de materie en zag de zaak inhoudelijk danig verbreden, dat ik me ging afvragen waaraan ik toch begonnen was. Ik had nooit durven denken dat het zulke afmetingen zou aannemen. Zoals vaak leverde de dreigende deadline plots de nodige inspiratie om het materiaal op een postmoderne manier ordentelijk te verwerken tot een degelijk script voor een film van 25 tot 30 minuten.”
Het was kenner Jan Vandermeulen die Herman Verschelden ononderbroken van materiaal voorzag.

Sleutelpositie


„Naarmate ik ingewerkt raakte, kwam ik tot een verbijsterende vaststelling : het belang van Tielt in Wereldoorlog I was onwaarschijnlijk. Hier werd wereldnieuws geschreven, getuige daarvan een artikel op de frontpagina van de New York Times uit die periode ! Een voorbeeld : weet je dat hier in Tielt beslist werd om over te gaan tot oorlogsvoering met mosterdgas !”
„Ik vind er geen verklaring voor waarom niemand dit gegeven tot op heden niet heeft gebruikt om de stad in de kijker te plaatsen. Eigenlijk hoop ik dat de film een soort voorgift wordt voor herdenkingsmomenten in de toekomst, een soort teaser waarop kan gebouwd worden om Tielt definitief op de kaart te zetten als er over Wereldoorlog I gesproken wordt.”
Dat Tielt een sleutelpositie innam, bleek al uit eerdere publicaties. Tielt was voor de Duitsers de hoofdstad van het bezette België ten westen van de Schelde en dus Duits verzorgingscentrum van de regio, centrum van de militaire postbedeling. Waar nu de Europawijk is, was toen zowaar een vliegveld. Er liep ook een spoorlijn naar Kortrijk wat het belang van het Tieltse station sterk verhoogde.

Herenhuizen


„De stad telde toen zo’n 12.000 inwoners, misschien minder want velen waren gevlucht. In november 1914 kwamen daar 5.000 Duitsers bij ! Het Oberkommando vestigde zich met de aanverwante diensten in de mooiste huizen van de stad. Opperbevelhebber hertog Albrecht von Württemberg koos voor de woning van brouwer René Colle in de Hoogstraat.”
„De soldaten kregen onderdak in scholen en openbare gebouwen, en vooral bij burgers. In het pas afgewerkte Heilige Familie-Instituut waren baden voorzien, vonden ontluizingen plaats en een verdieping was als gevangenis ingericht. Het Gildhof deed dienst als lazaret en als cinema, een van de drie Soldatenkinos in de stad. Het leven werd totaal aan hun aanwezigheid aangepast, zelfs de tijd. Alle klokken werden op Berlijns uur ingesteld, vier jaar lang.”

Klompen


„Die Hoogstraat was toch bijzonder merkwaardig. Je had er het huis van de hertog die regelmatig hoog bezoek kreeg, bijvoorbeeld verschillende keren keizer Willem II, maar ook andere, zelfs geestelijke hoogwaardigheidsbekleders kwamen langs om het jonge Duitse leger aan te moedigen. Voor en achteraan in de straat was er een slagboom en je had een pasje nodig om voorbij te komen.”
Naarmate de oktobermaand in 1918 vorderde, nam de druk op de Duitse legereenheden toe en stilaan begonnen zij zich terug te trekken. Op 19 oktober verlieten de laatste bezetters heel vroeg in de morgen de stad, er werd nog kort gevochten en toen namen de Franse bevrijders het gezag over. Ze zouden tot 1 maart 1919 in Tielt blijven.

Interviews


De docufilm blikt terug op de vier oorlogsjaren, ingekapseld tussen de laatste editie van de Gazette van Thielt in 1914 en de eerste naoorlogse editie in 1918. Een onderzoeksjournalist – vertolkt door Danny Verlinden – gaat op pad om aan de hand van interviews die periode te reconstrueren.
„Hij is het enige fictieve personage. Eerst dacht ik eraan met acteurs te werken die het verleden zouden toelichten maar het werd me alsmaar duidelijker dat de werkelijkheid de fictie totaal overstijgt. De geïnterviewden komen kort in beeld en dan schakelen we archiefbeelden in : bekende maar ook unieke foto’s, filmbeelden uit particulier bezit en uit het Journaal van de Eeuw. We engageerden Els De Pauw voor de voice off. De cameraploeg van de Provincie start nu met de opnames maar ik weet uit ervaring hoeveel tijd de montage in beslag zal nemen. Tegen 18 oktober moet het document er zijn.”

Massa’s materiaal, overweldigende vaststellingen, intrigerende figuren, leuke anekdotes en relevante vragen. Daarmee wist Herman Verschelden zich geconfronteerd in de opbouw van het filmscript dat deze week in beelden wordt omgezet.

In een van de interviews die onderzoeksjournalist Danny Verlinden afneemt, komt Jan Vandermeulen aan het woord. Hij was het die namens de heemkundige kring De Roede van Tielt het vuur aan de lont stak en Herman Verschelden voor een evocatie van het oorlogsgebeuren aan te spreken. „We beginnen onze opnames in Zaffelare bij een particulier die het authentieke bureau van de hertog in zijn huis heeft staan”, glundert Herman Verschelden. „Dan komen we naar Tielt voor een gesprek met de kleindochter van René Colle, toenmalig eerste schepen. Hij werd door de stad aangeduid om met de bezetter te onderhandelen omdat hij vlot Duits sprak, de taal die hij geleerd had toen hij zich in het brouwersvak bekwaamde. Net op het ogenblik dat die gesprekken zouden starten, werden enkele achtergebleven Engelse soldaten aangetroffen die zich niet tijdig uit de voeten hadden gemaakt. De Duitsers dachten aan een complot, sloten René Colle op en zetten hem op een bepaald ogenblik zelfs voor het vuurpeloton. Gelukkig dook er een kloosternon van Duitse afkomst op die erin slaagde het opperbevel van de goede bedoelingen van René Colle te overtuigen. In ruil voor zijn woning kreeg de schepen de vrijheid en mocht zijn intussen al gevluchte familie achternareizen. Een deskundige geeft uitleg over de samenstelling van het 4de Duitse Leger. Het enthousiasme om strijd te voeren was eigenlijk voor een stuk begrijpelijk. Het gistte al een tijdje bij de grootmachten die op een confrontatie uit waren. De moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk in Sarajevo wordt in de geschiedenisboeken vaak als de directe oorzaak van Wereldoorlog I genoemd maar het was eigenlijk slechts de druppel die de emmer deed overlopen. Duitsland, Engeland en Frankrijk sprongen gretig op de kar en iedereen dacht dat het conflict hevig maar kort van duur zou zijn. Het liep echter allemaal anders dan verwacht. En in heel dat conflict speelde Tielt een niet te onderschatten rol. Waarom men daar tot op heden geen belang aan hechtte, weet ik niet. Voor wie zich in de zaak vastbijt, is het onbegrijpelijk. Zou het schaamte zijn omwille van het feit dat de vijand net in deze stad zijn tenten opgeslagen had ? Dat mag op vandaag toch geen reden meer zijn om de stilte daarrond te bewaren.”

(ART)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier