In januari 2017 kreeg een hoofdverdachte in een drugszaak een gevangenisstraf van 40 maanden. Andere betrokkenen in dezelfde zaak kreeg een werkstraf van 150 tot 200 uur. Een doordeweekse veroordeling lijkt het; maar niets is minder waar. In dezelfde veroordeling werden ook 942 bitcoins die in beslag werd genomen verbeurd verklaard. Een primeur voor het West-Vlaamse parket.
Dat bitcoins een virtuele munt zijn weten de meesten wel maar dat ze in het crimineel milieu regelmatig als betaalmiddel gebruikt worden is veel minder bekend. Ook voor de rechercheurs van de politiezone Kouter, die de gemeenten Gistel, Ichtegem, Jabbeke, Oudenburg en Torhout omvat, was het even in het haar krabben toen ze in 2014 deze zaak op het spoor kwamen. De start van het onderzoek deed echter niets vermoeden dat ze met dergelijk financieel ingenieus betaalsysteem zouden worden geconfronteerd.
“Alles begon met een aantal verdachte enveloppes die terecht kwamen bij een bedrijfje in Gistel”, vertelt politiewoordvoerder Annemie Wittesaele. “In deze enveloppes zaten geen koffiebonen zoals op de factuur vermeld stond, maar wel verdovende middelen. Via forensisch onderzoek werd een vingerafdruk gevonden op de enveloppe waarmee een eerste verdachte in beeld kwam.” De verzender van de enveloppes was volgens de zone internationaal actief want via politiecontacten met de Verenigde Staten kwam het bericht dat ook daar de zelfde enveloppes met bijhorende drugs werden aangetroffen.
Gistelse spilfiguur
Het verder onderzoek leidde al vlug naar een spilfiguur uit Gistel die samen met enkele vrienden een lucratief handeltje in verdovende middelen had opgezet en hun waren te koop aanboden via het darknet, zeg maar het internet voor criminelen. “Iedereen kon zijn bestelling plaatsen op een zogenaamde ‘marketplace’ en had de keuze uit cocaïne, speed, heroïne, hasj en nog vele andere soorten drugs. De verdachten werden niet geremd door een gebrek aan ambitie want hun handel spreidde zich uit over alle werelddelen. De criminelen lieten zich steeds betalen in de zogenaamde bitcoins.”
“De hoofdverdachte bouwde een financieel imperium van bitcoins op”
Terwijl zijn handlangers zich vooral bezig hielden met de logistiek van het inpakken en verzenden van de drugs – en hiervoor in ruil wat speed kregen – bouwde de hoofdverdachte een financieel imperium op van bitcoins. “De waarde van deze virtuele munt wordt volledig bepaald door de wetten van vraag en aanbod en is daarom sterk onderworpen aan hevige schommelingen. Iedereen kan mits enige vaardigheden bitcoins aankopen. Het volstaat om een elektronische portefeuille te downloaden via het internet. Bij het downloaden wordt automatisch een portefeuille aangemaakt. Je hoeft geen naam, voornaam, adres of leeftijd door te geven. Het aanmaken verloopt dus volledig anoniem.”
Uniek exemplaar
“Om bitcoins te verzenden of te ontvangen moeten zowel de verzender als de ontvanger een sleutel of encryptie hebben. Zo een sleutel bestaat uit een opeenvolging van letters en cijfers“, zegt Annemie. “De transactie verloopt via een openbaar register dat door iedereen raadpleegbaar is en waarin een controlesysteem over de echtheid van de bitcoins zit ingebouwd. De afzender en de ontvanger blijven ook bij de transactie volledig anoniem. De bitcoin portefeuille kun je online bewaren op je computer, tablet of smartphone maar ook offline op een stick of een soort van prepaid kaart. Elke bitcoin is uniek en kan dus niet worden gekopieerd.”
Wil je je munten omzetten in harde euro’s of dollars dat moet je via een bitcoin wisselagent passeren. “Ook dit gebeurt uiteraard virtueel maar de wisselagenten schrijven na ontvangst van de bitcoins wel de tegensom, minus 1,5 % commissie, over op je gewone bankrekening.”
Monnikenwerk
De onderzoeksrechter, die het onderzoek leidde, had de opdracht gegeven om op verschillende plaatsen huiszoekingen uit te voeren. “Deze zoeking – die werd uitgevoerd in samenwerking met de Computer Crime Unit van de Federale Politie – leverde naast een hoeveelheid drugs ook computers en ander bewijsmateriaal op. De rechercheurs hebben met engelengeduld verschillende orders, bestellingen en betalingen in kaart gebracht. Maar op dat moment had geen enkele speurder enig idee hoe het politieonderzoek naar bitcoins moest worden gevoerd.”
“Enkele agenten hebben zich met zelfstudie verdiept in het wereldje van de bitcoins en langzamerhand vielen alle puzzelstukjes op hun plaats. Het kluwen van transacties werd nog extra verdoezeld door een systeem van ‘mixers’ of digitale dwaalsporen, waarbij de herkomst en bestemming extra werden afgeschermd. Na dit monnikenwerk werden hun bevindingen vergeleken met de analyseresultaten van de in beslag genomen computers en werden uiteindelijk meer dan 900 bitcoins terug gevonden en veilig opgeborgen in een kluis van de lokale politiezone.”
“Geen enkele speurder had enig idee hoe het onderzoek naar bitcoins gevoerd moest worden”
“Als politiediensten sommen geld in beslag nemen en/of deze worden door de rechtbank verbeurd verklaard dan volstaat het om de som over te schrijven naar het Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en Verbeurdverklaring (COIV) maar in dit geval was er geen procedure voor het overzetten van bitcoins. Naar aanleiding van dit dossier werd er samen met het openbaar ministerie een werkgroep opgericht om een procedure te bepalen hoe politie en parket moet omgaan met bitcoins als men deze bij criminelen of tijdens een huiszoeking aantreft. De zaak van de politiezone Kouter werd hierbij gebruikt als ‘best practice’. Onlangs werden de bitcoins omgezet in euro’s en werd de som van 1.795.000 ? gestort bij het COIV. Meteen de laatste stap voor de politiezone Kouter in een boeiend en leerrijk dossier”, besluit de woordvoerder van Kouter.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier